Światło słoneczne daje nam jasny i ciepły dzień. Mało kto nie odczuwa wtedy przypływu energii i dobrego nastroju. Niestety nie wszystko, co wiąże się z ekspozycją na słońce jest tak przyjemne. Oprócz zapewniania dobrego samopoczucia i pewnych korzyści zdrowotnych słońce może również stwarzać śmiertelne ryzyko. Zajrzyjmy głębiej i zbadajmy związek między słońcem, dobrym samopoczuciem i zdrowiem.
Jakie korzyści wynikają z ekspozycji na słońce?
Promienie słoneczne zwiększają produkcję witaminy D
Dobrze znaną korzyścią zdrowotną wynikającą z ekspozycji na słońce jest jej wpływ na produkcję witaminy D w naszym organizmie, niezbędną do prawidłowego rozwoju. Związek między słońcem a produkcją witaminy D jest tak ścisły, że ludzie czasami nazywają witaminę D „witaminą słońca”. Kiedy wychodzisz na światło słoneczne z gołą skórą, promienie ultrafioletowe słońca uderzają o jej powierzchnię. Tam napotykają 7-dehydrocholesterol, prekursor witaminy D, a następnie dochodzi do uruchomienia procesów tworzenia jednej z aktywnych form witaminy D, tzw. witaminę D3.
Dlaczego witamina D jest tak niezbędna? Pomaga organizmowi wchłonąć i zatrzymać wapń niezbędny dla zdrowia kości. Jednak odgrywa również rolę w równoważeniu układu odpornościowego, czyli wzajemnego oddziaływania między nadzorem immunologicznym, który chroni przed infekcją, a stanem zapalnym, nadmierną (i niestety szkodliwą) reakcją układu odpornościowego. W rzeczywistości badania łączą ekspozycję na światło słoneczne i wyższy poziom witaminy D z niższym ryzykiem rozwoju niektórych chorób autoimmunologicznych, takich jak stwardnienie rozsiane.
Możesz zapytać - czy witaminy D nie da się pozyskać z pożywienia? Owszem, da. Najczęściej są to jednak zbyt małe ilości. Znajdziesz ją w jajach, rybach, mięsie i żywności wzbogaconej. Niestety zarówno ekspozycja na słońce w naszym kraju, jak i dieta, dostarcza zazwyczaj zbyt mało tej witaminy i wiele osób dostaje wskazania suplementacji.
Światło słoneczne może zmniejszyć ryzyko chorób sercowo-naczyniowych
Kolejną korzyścią wynikającą z ekspozycji na słońce jest wpływ, jaki wywiera ona na naczynia krwionośne. Badania łączą ekspozycję na słońce z niższym ciśnieniem krwi i nie chodzi tylko o to, że słońce Cię relaksuje. Kiedy słońce pada na skórę, powoduje, że tętnice wytwarzają więcej tlenku azotu – naturalnej substancji chemicznej, która rozszerza ją i obniża ciśnienie krwi. Jak wiadomo, wysokie ciśnienie krwi jest czynnikiem ryzyka chorób układu krążenia.
Światło słoneczne poprawia nastrój i wpływa pozytywnie na Twój zegar biologiczny
Twój naturalny rytm dobowy, kontroluje ważne aspekty Twojego zdrowia, w tym uwalnianie hormonów, zdrowie metaboliczne, a nawet nastrój. Ekspozycja na naturalne światło, zwłaszcza światło słoneczne o poranku, pomaga ustawić zegar biologiczny i rytmy dobowe w sposób sprzyjający dobremu zdrowiu metabolicznemu i nastrojowi.
Naturalne światło słoneczne może poprawić Twój nastrój, a nawet pomóc Ci lepiej spać w nocy. Nierzadko zdarza się, że ludzie cierpią na sezonową chorobę afektywną, rodzaj depresji, która objawia się głównie w miesiącach, w których dni są krótsze. Stosuje się wtedy terapię światłem, która daje zaskakujące rezultaty. Pomaga ono bowiem w wytwarzaniu w mózgu substancji biochemicznych zwanych neuroprzekaźnikami, takimi jak serotonina, które poprawiają nastrój.
Jakie są negatywne skutki związane z ekspozycją na słońce?
Promienie słoneczne mogą niszczyć skórę
Podobnie jak w przypadku większości rzeczy, nie wszystko jest takie kolorowe. Promienie ultrafioletowe pochodzące ze słońca dzielą się na dwa główne typy: promienie ultrafioletowe A (UVA) i promienie ultrafioletowe B (UVB). Promienie UVB powodują oparzenia słoneczne, które uszkadzają skórę i zwiększają ryzyko nowotworów skóry, w tym najpoważniejszego typu – czerniaka. Promienie UVA, chociaż nie powodują oparzeń słonecznych, wnikają głębiej niż promienie UVB i powodują inne problemy, takie jak głębsze uszkodzenia skóry i przedwczesne starzenie się skóry.
Promienie słoneczne mogą zwiększać ryzyko zaćmy
Kiedy wystawiasz oczy na działanie światła ultrafioletowego bez filtra, powoduje to uszkodzenie oksydacyjne soczewek oczu, co w konsekwencji zwiększa ryzyko zaćmy. Ponadto niszczeniu ulega wrażliwa na światło struktura zwana siatkówką oka. Z biegiem czasu prowadzi do zwyrodnienia plamki żółtej (AMR), częstej przyczyny utraty wzroku po pięćdziesiątym roku życia.
Zachowaj równowagę: bezpieczna ekspozycja na słońce
Idealnie byłoby, gdybyś chciał cieszyć się korzyściami płynącymi z ekspozycji na słońce, minimalizując jednocześnie ryzyko. Oznacza to osiągnięcie zdrowej równowagi. Ilość słońca potrzebna do odpowiedniej produkcji witaminy D będzie się różnić w zależności od pory dnia, pory roku, szerokości geograficznej, pod którą mieszkasz i rodzaju skóry.
Większość ludzi potrzebuje od 10 do 30 minut ekspozycji na słońce kilka razy w tygodniu (na gołej skórze), aby wytworzyć odpowiednią ilość witaminy D. W przypadku większości ludzi taka ilość światła słonecznego nie wystarczy, aby zwiększyć ryzyko raka skóry. Jeśli jednak w Twojej rodzinie występowały nowotwory skóry lub masz bardzo bladą cerę, lepszym rozwiązaniem może być przyjmowanie suplementu witaminy D i ograniczenie ekspozycji na słońce.
Ponadto, jeśli mieszkasz na północnych szerokościach geograficznych, jest mało prawdopodobne, że będziesz w stanie zaspokoić zapotrzebowanie organizmu na witaminę D poprzez samą ekspozycję na światło słoneczne. Jeśli chodzi o uszkodzenie oczu, możesz nosić okulary przeciwsłoneczne blokujące promieniowanie UVA i UVB, aby je chronić. Eksperci zalecają krótkie okresy ekspozycji na słońce bez zabezpieczenia, a następnie stosowanie środków ochronnych.
W jaki sposób zabezpieczyć się przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych?
- stosuj wodoodporny filtr przeciwsłoneczny o szerokim spektrum działania i filtrze SPF 30 lub wyższym (do twarzy używaj go przez cały rok)
- noś odzież ochronną, w tym kapelusz z szerokim rondem i okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV
- szukaj cienia, zwłaszcza między 10:00 a 16:00 godziną, kiedy promienie UV są najsilniejsze
- zachowaj ostrożność w pobliżu powierzchni odbijających światło, takich jak woda, śnieg
- unikaj solarium, które emituje szkodliwe promieniowanie UV.
Należy pamiętać, że noszenie filtrów przeciwsłonecznych zmniejsza produkcję witaminy D, chociaż większość ludzi nie nakłada wystarczająco grubej warstwy, aby całkowicie ją zablokować. Jednak ochrona, jaką zapewnia filtr przeciwsłoneczny przed uszkodzeniami słonecznymi, może przeważyć nad wadami jego noszenia. Zawsze porozmawiaj ze swoim lekarzem o czynnikach ryzyka i o tym, ile ekspozycji na słońce jest bezpieczne dla Twojej skóry.
Podsumowanie
Relacja między człowiekiem a światłem słonecznym jest rzeczywiście słodko-gorzka. Chociaż do wytworzenia witaminy D potrzebna jest ekspozycja na słońce, liczy się równowaga i wiedza, jaka ilość ekspozycji na słońce jest dla Ciebie bezpieczna. Zawsze masz możliwość suplementacji witaminy D. Nawet jeśli unikasz ekspozycji na słońce ze względu na bladą skórę lub nowotwór skóry w przeszłości, nadal powinieneś wystawiać oczy na naturalne światło rano, aby ustawić swój wewnętrzny zegar biologiczny. Możesz to zrobić, wychodząc na zewnątrz wcześnie, gdy promienie słoneczne są najsłabsze i najmniej szkodliwe.
Źródła:
Benefits of sunlight: a bright spot for human health - PubMed (nih.gov)
Sunlight and Vitamin D: A global perspective for health - PubMed (nih.gov)
https://www.hopkinsmedicine.org/health/wellness-and-prevention/sun-safety
