Ból pleców, szczególnie w dolnym odcinku grzbietu jest jednym z największych problemów i jedną z najczęstszych chorób układu mięśniowo-szkieletowego, występującą u 80% osób przynajmniej raz w życiu. Dlatego też potrzeba znalezienia odpowiednich metod leczenia tego schorzenia jest bardzo ważna. Chociaż w większości przypadków ból pleców ustępuje w ciągu 8 do 12 tygodni, w niektórych przypadkach staje się przewlekły i utrzymuje się znacznie dłużej.
Ból przewlekły - konsekwencje
Ból zmniejsza wydajność jednostki, a tym samym prowadzi do bezpośrednich i pośrednich kosztów opieki zdrowotnej. Sportowcy i pacjenci sięgają wtedy po opioidy, które mają silny, negatywny wpływ na zdrowie, mogą prowadzić do uzależnienia (fizycznego) oraz znacząco przyspieszać zgon. 85% przewlekłych bólów pleców jest klasyfikowanych jako niespecyficzny ból przewlekły.
Druga strona medalu
Istnieje też druga strona medalu. W latach 90. wielu kulturystów nadużywało nalbufiny, bardzo silnego leku opioidowego, co pozwalało im dłużej i ciężej trenować. Jednocześnie mogli nie odczuwać fizjologicznego bólu, który ostrzega, iż dzieje się coś złego. Kontynuowanie treningu w takich warunkach mogło pogłębiać uszkodzenia w rejonie dolnego odcinka grzbietu.
Jak często występuje ból pleców u sportowców?
Ból dolnej części pleców jest jednym z powszechnych problemów u kulturystów. Na przykład Pinto i in. zgłosili częstość występowania bólu dolnej części pleców na poziomie 47,3% Silva i in. (2016) zgłosili częstość występowania na poziomie 38%, a Santos i in. w badaniu przeprowadzonym w 2017 r. odnotował, że częstość występowania bólu dolnej części pleców u osób wykonujących ćwiczenia oporowe (sztanga, hantle itd.) wynosiła 57,1%.
Problem podnoszenia ciężarów
W podnoszeniu ciężarów (rwanie i podrzut), ból dolnej części pleców jest uważany za jedną z najczęstszych dolegliwości, a problem dotyczy ok. 41% zawodników. Ten sport obejmuje wiele określonych ruchów i technik, które intensywnie angażują mięśnie pleców przy użyciu dużych ciężarów. Pojawiają się duże siły kompresyjne, ścinające, obciążające staw skokowy, kolanowy, biodrowy, kręgosłup, nadgarstki, łokcie, barki itd.
Źródła przeciążeń
Obliczono, że siedząc z plecami opartymi o krzesło, na 3. krążek międzykręgowy, znajdujący się między 3. a 4. kręgiem lędźwiowym, wywierany jest nacisk rzędu 140 kg. Przy lekkim pochyleniu do przodu nacisk ten zwiększa się do ok. 175 kg, aby w czasie głębszego pochylenia wzrosnąć do 250-275 kg. Zresztą właśnie wtedy dochodzi najczęściej do tzw. wypadnięcia dysku.
Naukowcy obliczyli, iż w trakcie ciężkiego dźwigania obciążenie, na które jest narażony kręg lędźwiowy kręgosłupa (L3) wynosi od 1,9 tony do ~3,7 tony. U wyczynowych trójboistów w trakcie rywalizacji na zawodach (przysiad ze sztangą, wyciskanie leżąc, martwy ciąg) obciążenie w odcinku L4/L5 kręgosłupa przeciętnie wynosiło ponad 1,7 tony!
Rodzaje bólu
Zaskakujące powiązanie
Przede wszystkim warto odróżniać ból mięśniowy, od pochodzącego z innych źródeł. Współcześnie najczęstszą przyczyną bólu jest przeciążenie wynikające z wymuszonej pracy siedzącej np. za kierownicą, przy komputerze. Część osób spędza w ten sposób nie tylko godziny w pracy, ale także czas wolny. W badaniach naukowych zasugerowano, że cukrzyca, zwyrodnienie krążka międzykręgowego i stężenie glukozy mogą być powiązane.
Czynniki ryzyka wystąpienia bólu
Może to świadczyć o tym, iż nieaktywność fizyczna sprzyja zmianom w kręgosłupie i pogorszeniu kontroli glikemii. Umiarkowany trening fizyczny sprzyja funkcjonowaniu nie tylko krwinek czerwonych, mięśni, układu nerwowego, ale również hormonalnej kontroli łaknienia, stężenia insuliny, greliny, neuropeptydu Y (NPY) czy zdrowiu kręgosłupa. Czynnikami ryzyka wystąpienia bólu są: ciężka praca fizyczna, praca w pozycji siedzącej, otyłość, ciąża, palenie tytoniu, nadmierny, eksploatujący trening z ciężarami (strongman, trójbój, podnoszenie ciężarów, kulturystyka) oraz predyspozycja genetyczna.
Nadmierny trening - ryzyko
Nadmierny trening może się odbijać na zdrowiu. Ból mięśni np. prostowników grzbietu może wynikać z przeciążenia przysiadami, martwym ciągiem, wyciskaniem sztangi stojąc, wiosłowaniem sztangą i hantlą, wykrokami, zakrokami, zarzutem, podrzutem, skłonem dzień dobry i wieloma innymi ćwiczeniami wykonywanymi na stojąco, silnie angażującymi tłocznię brzuszną (manewr Valsalvy).
U biegaczy mogą występować bóle stawu udowo-rzepkowego, pasma biodrowo-piszczelowego, związane z zapaleniem rozcięgna podeszwowego, przeciążeniem mięśnia brzuchatego łydki czy tendinopatią ścięgna Achillesa, ale nie tylko. U niektórych osób pojawiają się także dotkliwe bóle grzbietu. Z tego względu zdarza się, iż niektóre osoby unikają treningu nóg oraz wykonywania ciężkiego wiosłowania w opadzie i martwego ciągu.
Nie wynika to z lenistwa, ale z konieczności pogodzenia dwóch sprzecznych ze sobą dyscyplin. W większości wypadków jest to ból, który dość szybko da się zniwelować masażem, rolowaniem mięśni, zabiegami fizjoterapeutycznymi, użyciem maści przeciwzapalnych i przeciwbólowych, a przede wszystkim mija, gdy przyjmiemy zrelaksowaną pozycję w leżeniu, także w nocy.
Ból, który nie ustępuje
Gorszym rodzajem bólu jest ten, który nie ustępuje, jest bardziej dotkliwy (ostry, piekący, tępy), wiąże się z poważniejszym uszkodzeniem tkanek, np. może to być uszkodzenie krążków międzykręgowych np. przepuklina jądra miażdżystego, zmiany zwyrodnieniowe w krążkach międzykręgowych, kręgozmyk (przesunięcie kręgów), kumulacja mikrourazów i uszkodzeń, ból nowotworowy (choroba nowotworowa umiejscowiona w okolicach kręgosłupa), w przebiegu zapalenia, promieniowanie bólu do grzbietu.
Czasem jest to naciągnięcie mięśni, w poważniejszym przypadku ich naderwanie lub zerwanie. Bardzo często nieprawidłowa technika martwego ciągu, przysiadów, rwania, podrzutu, wiosłowania prowadzi do odczuwania nasilonego bólu, najczęściej w dolnym odcinku grzbietu. Czasem ból jest często spowodowany wypadkami, a ten typ ostrej przyczyny sugeruje patologię mechaniczną (np. upadki z wysokości w trakcie pracy na rusztowaniu czy drabinie, rzuty w judo, sambo, zapasach; obalenia w boksie tajskim itd.)
Ból połączony z zaburzeniami w funkcjonowaniu
Zupełnie czym innym jest ból grzbietu, połączony ze zgłoszeniami pacjentów dotyczącymi zaburzeń w funkcjonowaniu jelit lub pęcherza, a także związany z występowaniem natychmiastowego osłabienia i/lub drętwienia nóg. Takie informacje powinny być powodem szukania poważniejszych przyczyn bólu pleców, takich jak guz (nowotwór), infekcja lub złamanie, wtedy może pojawić się konieczność podjęcia pilniejszego i bardziej intensywnego leczenia.
Ogólnie bóle grzbietu klasyfikuje się jako:
- bóle pochodzenia dyskowego
- bóle w przebiegu zmian zwyrodnieniowych na tylnych powierzchniach stawów kręgosłupa i rozwijającej się niestabilności
- bóle korzeniowe
- bóle o charakterze chromania neurogennego
- bóle nowotworowe
- bóle w przebiegu zapalenia
- bóle w przebiegu osteoporozy
- bóle psychogenne i roszczeniowe
- bóle naczyniowe
- inne przyczyny związane z promieniowaniem bólów w przebiegu chorób w obrębie jam ciała
Co wskazuje, że ból pleców to nie przelewki?
Naukowcy zaobserwowali kilka czerwonych flag użytych do opisania historii, objawów i oznak, które mogą sugerować poważniejszą patologię leżącą u podłoża bólu dolnego odcinka grzbietu (LBP). Obejmują one np. ból występujący w nocy i w spoczynku, który może sygnalizować raka lub rozwijającą się infekcję.
Inne czerwone flagi obejmują:
- Historia raka u danej osoby, niezamierzona utrata masy ciała w ostatnich tygodniach, podwyższony wskaźnik OB, szybkie występowanie zmęczenia, gorączka, zmniejszony apetyt, niedowład kończyny, występowanie tych objawów budzi silne podejrzenie kliniczne, ponieważ są to wskaźniki mogące sugerować pojawienie się raka.
- Poważny lub znaczny uraz jako najczęstszy wskaźnik potencjalnego złamania, związanego z immunosupresją lub stosowaniem sterydów (np. kortykosteroidów przewlekle, w dużych dawkach), płcią żeńską, starszym wiekiem (50-70 lat), niską masą ciała, wcześniejszym złamaniem, deformacją strukturalną, zwiększoną kifozą piersiową. Mogą się też pojawić niewielkie urazy również budzące podejrzenie złamania.
- Stosowanie kortykosteroidów, gorączka, dożylne przyjmowanie narkotyków, immunosupresja i tkliwość kości wyrostków kolczystych jako potencjalne wskaźniki infekcji.
- Dysfunkcja pęcherza moczowego i nowo występujące znieczulenie siodłowe (drętwienie krocza) jako potencjalne wskaźniki zespołu ogona końskiego (ból o charakterze rwy kulszowej).
Na zakończenie
Ból pleców, który nasila się w ciągu dnia, jest powszechny, szczególnie u pacjentów z urazami związanymi z pracą. Częste jest również utrzymywanie się LBP pomimo standardowej opieki.
Diagnostyka bólów kręgosłupa obejmuje wywiad uwzględniający objawowe tło dolegliwości, badanie kliniczne (w tym neurologiczne i w zależności od rodzaju dolegliwości internistyczne, ginekologiczne u kobiet, urologiczne, chirurgiczne), diagnostyką radiologiczną (zdjęcia rentgenowskie, tomografia komputerowa, jądrowy rezonans magnetyczny itd.).
Literatura:
Everett C Hills i in. Mechanical Low Back Pain
Fares MY, Fares J, Salhab HA, Khachfe HH, Bdeir A, Fares Y. Low Back Pain Among Weightlifting Adolescents and Young Adults. Cureus. 2020 Jul 11;12(7):e9127. doi: 10.7759/cureus.9127. PMID: 32789068; PMCID: PMC7417116.
https://reference.medscape.com/viewarticle/1001686_2
Papoli, A. F., Hosseini, S. M., & Mirkarimpour, S. H. (2024). Effects of different treatments on pain, functional disability, position sense and range of motion in elite bodybuilders with chronic low back pain. Scientific Reports, 14(1), 9176.
Granhed H, Jonson R, Hansson T. The loads on the lumbar spine during extreme weight lifting.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3589805
Cholewicki J1, McGill SM, Norman RW. Lumbar spine loads during the lifting of extremely heavy weights. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1758295
Kayvon Golshani i in. Upper extremity weightlifting injuries: Diagnosis and management https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5895929/
KATARZYNA HANUS-ATRAS, JOANNA IŁŻECKA BÓLE KRĘGOSŁUPA–PRZYCZYNY, POSTĘPOWANIE. BACK PAIN–CAUSES AND PROCEDURE БОЛИ В СПИНЕ-ПРИЧИНЫ, ЛЕЧЕНИЕ БОЛІ ХРЕБТА-ПРИЧИНИ, ЛІКУВАННЯ.
Pozwólmy zastąpić wszystkie prace fizyczne maszynami i robotami, a będzie tego coraz więcej.
Człowiek przy biurku to nienaturalne zjawisko.