Utrzymywanie zdrowego stylu życia może zapobiec wystąpieniu większości rodzajów raka. Obejmuje on między innymi aktywność fizyczną, utrzymanie prawidłowej masy ciała, zdrową dietę, ograniczenie spożycia alkoholu i unikanie palenia tytoniu. Podczas gdy istnieją silne dowody na to, że tytoń, alkohol i nadwaga lub otyłość zwiększają ryzyko wielu rodzajów raka, HNC, istnieją ograniczone, ale sugestywne dowody na to, że stosowanie odpowiedniej diety zmniejsza ryzyko raka.
Czynnik ryzyka wielu chorób
Warto pamiętać, iż w Polsce mamy niezwykle poważne skażenie środowiska (elektrownie węglowe, przemysł, przestarzałe pojazdy wysokoemisyjne, nasilony transport drogowy i lotniczy), więc dla większości ludzi jest to niemodyfikowalny, poważny czynnik ryzyka wielu chorób, w tym sercowo-naczyniowych i raka. Niemniej to nie znaczy, że należy dokładać do tego ryzyko związane z niewłaściwą dietą czy brakiem aktywności fizycznej. Jakie znaczenie dla zdrowia i profilaktyki nowotworowej mają witaminy C i D?
Witamina C
W badaniu dotyczącym diety śródziemnomorskiej wykazano, iż codzienne spożycie witaminy C było silnie związane z 75% niższym ryzykiem pojawienia się raka głowy i szyi. We wcześniejszych badaniach uzyskano podobne rezultaty, wykazano, iż witamina C o 46% ogranicza ryzyko pojawienia się raka jamy ustnej i gardła oraz redukuje o 48% ryzyko raka krtani.
Wspomniane powiązanie zostało również potwierdzone przez badanie, w którym obserwacje prowadzono przez 20 lat, w którym podawanie ok. 150 mg witaminy C dziennie wiązało się z 61% mniejszym ryzykiem raka głowy i szyi, w porównaniu do dawki ok. 60 mg na dobę. Ochronny wpływ witaminy C jest związany głównie z jej działaniem przeciwzapalnym i antyoksydacyjnym. Ochrona tkanek przed uszkodzeniem DNA i hamowanie procesu zapalnego są istotne dla przeciwdziałania inicjacji i progresji raka.
Suplementacja witaminą C
Jeśli chodzi o suplementację witaminową, wyniki połączonej analizy wykazały istotną odwrotną zależność między suplementacją witaminą C a ryzykiem pojawieniem się raka głowy i szyi. Suplementacja witaminą C miała wpływ na ograniczenie o 24% ryzyka raka. Warto przypomnieć, iż często spotyka się osoby, które są negatywnie nastawione do suplementacji, niezależnie czy jest to witamina C, kolagen, czy nawet elektrolity.
Czy warto?
Pojawiają się „argumenty” w rodzaju: „a kiedyś tego nie było”. Tak, długość i jakość życia była całkowicie inna jeszcze 100 lat temu. Kiedyś wystarczyło głębsze zranienie, by umrzeć. Kiedyś poruszano się konno czy pieszo, czy to znaczy, że nie należy korzystać z samolotów, kolei czy samochodów? Jeśli pojawia się możliwość, by w jakiś legalny sposób wspomóc organizm i na dodatek taka interwencja jest niezwykle tania, to czy nie opłaci się spróbować?
Strach ma wielkie oczy
W badaniach naukowych w Hiszpanii wykazano, iż 40% respondentów zgłosiło suplementację witaminową, a 31% konkretnie suplementację witaminą C. Spożycie było istotnie wyższe u kobiet, osób młodszych (26–35 lat), osób z wyższym wykształceniem i osób aktywnych fizycznie. Dlatego może się zdarzyć, iż osoby w starszym wieku, gorzej wykształcone, nieaktywne fizycznie będą unikały np. suplementacji witaminą C czy D, strach ma wielkie oczy. Te same osoby nie boją się palenia papierosów czy picia alkoholu.
Witamina C, a rak żołądka
Jak duże jest ryzyko zachorowania?
Rak żołądka (GC) jest obecnie piątym najczęściej występującym rodzajem nowotworu i czwartą najczęstszą przyczyną zgonów z powodu raka na świecie. Szacuje się, że w 2020 r. odnotowano 1,1 miliona nowych przypadków i 770 000 zgonów. Medycyna jest bezradna wobec większości przypadków raka, bardzo często interwencja chirurgów wiąże się z wycięciem żołądka (zostaje kikut). Jeśli ten rodzaj raka zostanie za późno wykryty, to drastycznie maleją szanse przeżycia.
Przegląd badań
4 marca 2024 r. naukowcy dokonali przeglądu badań naukowych, uwzględniono ponad 5 tysięcy przypadków raka i ponad 11 tysięcy osób z grupy kontrolnej.Osoby dostarczające najwięcej witaminy C były narażone na 36% mniejsze ryzyko raka żołądka, w porównaniu do grupy o najmniejszym spożyciu. W tym przeglądzie dawki do 200 mg witaminy C dziennie zmniejszały ryzyko o 46%. Naukowcy doszli do wniosku, iż wyższe spożycie witaminy C ogranicza ryzyko pojawienia się raka żołądka, a korzystne efekty są związane z podażą większą, niż obecnie zalecane normy.
Witamina D i jej działanie przeciwrakowe
Witamina D jest hormonem steroidowym, który wywiera swoje działanie poprzez połączenie z receptorem witaminy D (VDR), czynnikiem transkrypcyjnym rodziny receptorów jądrowych. VDR ma nie tylko fizjologiczne działanie w metabolizmie wapnia, ale także kilka innych efektów komórkowych poprzez rozległe wiązanie z DNA i modyfikację ekspresji genomu.
Kiedyś nie zdawano sobie sprawy z potencjału witaminy D. I co najciekawsze, nikt się tym tematem nie zainteresował przez kolejne 50 lat, mimo dowodów wskazujących na ważną rolę witaminy D w ochronie przed rakiem. Już w 1936 r. Peller doniósł, że osoby, u których rozwinął się rak skóry z powodu ekspozycji na światło, np. z powodu wykonywanego zawodu, o wiele rzadziej cierpiały z powodu nowotworów rozwijających się wewnątrz ciała.
Kwestia promieni słonecznych
Światło słoneczne, a właściwie jego frakcja, czyli UVB, ma wpływ na syntezę witaminy D. Wiemy, iż nadmiar słońca sprzyja pojawieniu się wielu rodzajów raka skóry, dlatego należy znaleźć złoty środek. W 1937 r. ten sam autor wykazał, że marynarze w marynarce wojennej USA, którzy często byli przewlekle narażeni na słońce, mieli ośmiokrotnie wyższy wskaźnik zachorowań na raka skóry, ale tylko 40% oczekiwanego wskaźnika pod względem pojawiania się nowotworów wewnętrznych.
W 1941 r. Apperly wykazał, że wskaźniki śmiertelności z powodu raka skóry wzrosły w odniesieniu do promieniowania słonecznego w USA, podczas gdy całkowite wskaźniki śmiertelności z powodu raka zmniejszyły się. Najwyraźniej fakt, że te trzy artykuły były związane z produkcją witaminy D, pozostał niezauważony, dopóki nie zostały zacytowane w przeglądzie opublikowanym w 1993 r. przez Ainsleigh.
Witamina D, a rak jelita grubego
Liczne dowody biologiczne wskazują, że witamina D ma różne właściwości przeciwrakowe. W jednym z badań naukowcy wzięli pod lupę brytyjską bazę „Biobank”. Wzięto pod uwagę ponad 360 tysięcy osób i 2509 przypadków raka jelita grubego. Największe stężenia witaminy D w organizmie były związane z 13% mniejszym ryzykiem pojawienia się raka jelita grubego. Jeśli chodzi o przeżycie, jeśli już u kogoś stwierdzono raka jelita grubego, to największe stężenia witaminy D w ustroju owocowały 20% niższym ryzykiem śmierci. Wg naukowców witamina D odgrywa ważną rolę w profilaktyce raka jelita grubego i ograniczeniu ryzyka śmierci z powodu tej choroby.
Witamina D, a rak piersi
Rak piersi jest jednym z najczęściej spotykanych nowotworów u kobiet, co roku zbiera krwawe żniwo. Niedobór witaminy D został powiązany ze zwiększonym ryzykiem raka piersi. Prawdopodobna jest również rola witaminy po zdiagnozowaniu choroby. Naukowcy dokonali systematyczny przeglądu i metaanalizy badań.
Udowodnili, iż:
- Kobiety z rakiem piersi miały niższe stężenie witaminy D niż grupa kontrolna
- W grupie pacjentek z rakiem piersi 45,28% miało poziom poniżej 20 ng/ml, podczas gdy odsetek ten wynosił 33,71% w grupie kontrolnej (za optymalne uznaje się stężenie powyżej 30 ng/ml, a nieprzekraczającej 50 ng/ml)
- Prawie 70% kobiet z rakiem piersi wykazywało niskie stężenie witaminy D, podczas gdy takie zjawisko pojawiło się tylko u ~34% kobiet z grupy kontrolnej
Wysoką częstość występowania niedoboru witaminy D obserwuje się u pacjentek ze świeżo zdiagnozowanym rakiem piersi i może być ona patofizjologicznie związana z rozwojem lub progresją raka piersi.
Podsumowanie
Wydaje się, iż zarówno witamina C, jak i D wykazują szerokie działanie w profilaktyce wielu rodzajów raka. To nie znaczy, że należy ignorować inne czynniki, mające duże znaczenie dla kancerogenezy np. palenie tytoniu, picie alkoholu, nadmiarową masę ciała, niezdrową dietę, wysokie stężenie insuliny, stan zapalny, niską aktywność fizyczną, skażenie środowiska itd. Od dawna wiemy, iż wysoka podaż warzyw i owoców oraz ekspozycja na światło (suplementacja witaminą D jesienią, zimą i wiosną) mają znaczenie dla zdrowia.
Literatura:
- Saka-Herrán C, Pereira-Riveros T, Jané-Salas E, López-López J. Association between the Mediterranean Diet and Vitamin C and the Risk of Head and Neck Cancer. Nutrients. 2023; 15(13):2846. https://doi.org/10.3390/nu15132846
- Sassano, M., Seyyedsalehi, M. S., Collatuzzo, G., Pelucchi, C., Bonzi, R., Ferraroni, M., ... & Boffetta, P. (2024). Dietary intake of vitamin C and gastric cancer: a pooled analysis within the Stomach cancer Pooling (StoP) Project. Gastric Cancer, 27(3), 461-472.
- Zhou, J., Ge, X., Fan, X., Wang, J., Miao, L., & Hang, D. (2021). Associations of vitamin D status with colorectal cancer risk and survival. International journal of cancer, 149(3), 606-614.
- Muñoz A, Grant WB. Vitamin D and Cancer: An Historical Overview of the Epidemiology and Mechanisms. Nutrients. 2022; 14(7):1448. https://doi.org/10.3390/nu14071448
- Voutsadakis, I. A. (2021). Vitamin D baseline levels at diagnosis of breast cancer: A systematic review and meta-analysis. Hematology/oncology and stem cell therapy, 14(1), 16-26.
