Prolaktyna oddziałuje na gruczoły sutkowe, przyczynia się do rozrostu gruczołów i wydzielania mleka. Niemniej jej patologiczne stężenia są spotykane np. przy gruczolakach przedniego płata przysadki mózgowej (prolactinoma). Czy może mieć on wpływ na przyrost masy ciała? Okazuje się, że tak. Dlatego u osób, które mają problem z przyrostem masy ciała, należy uwzględnić nie tylko przejadanie się (nadwyżkę energetyczną), zbyt małą aktywność fizyczną, złą jakość pokarmu (wysoko przetworzone wyroby), ale też nierównowagę hormonalną. Biorąc pod uwagę umiarkowane koszty podstawowej diagnostyki, jest to z wszech miar zalecane.
Jakie są objawy nadmiaru prolaktyny?
Bardzo zróżnicowane, ciężkie (u niektórych mężczyzn) lub łatwe do uchwycenia (u kobiet przed menopauzą). Często występują: spadek stężenia testosteronu, mlekotok, brak miesiączki, dysfunkcje seksualne, spadek libido, bezpłodność. Mogą pojawić się również: odkładanie tkanki tłuszczowej na brzuchu, zmniejszenie gęstości włosów, niepokój, uczucie zmęczenia, depresja, ginekomastia (zmiany w piersiach).
Jakie są normalne stężenia prolaktyny?
Według "Testów laboratoryjnych i badań diagnostycznych w medycynie" (Pagana & Pagana):
- U mężczyzn normalne stężenie prolaktyny wynosi od 3 do 13 nanogramów na mililitr (ng/mL)
- U kobiet od 3 do 27 nanogramów na mililitr (ng/mL).
- W ciąży od 20 do 400 ng/mL
Jeśli ktoś posługuje się jednostkami międzynarodowymi (IU) normy są następujące:
- od 63,8 mIU/L do 276,5 mIU/L u mężczyzn
- od 63,8 mIU/L do 574,4 mIU/L u kobiet
- w ciąży nawet do 8510 mIU/L
Jeśli jednostki laboratorium są inne, do konwersji może posłużyć np. strona https://unitslab.com/node/129
Czy kulturyści są narażeni na ryzyko?
Tak. Trening potrafi zwiększać stężenie prolaktyny, a jej stężenie może być podwyższone w czasie regeneracji powysiłkowej. Ponadto kulturyści sięgają po farmakologię, często są to środki, które konwertują do estrogenów. Dlatego potrafią wtórnie zwiększać stężenie prolaktyny. Wiemy też, iż wysokie stężenie progesteronu potrafi podwyższać stężenie prolaktyny, a całe grupy środków z grupy SAA wpływają na receptory progesteronowe.
Podobnie wysokie stężenie prolaktyny występuje przy niewydolności nerek (często dotyka kulturystów, wielu umiera z tego powodu), niedoczynności tarczycy (czasem towarzyszy otyłości), w zespole policystycznych jajników (PCOS; często otyłość pojawia się przy PCOS), przy stosowaniu leków z grupy SSRI (selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny).
Należy dodać, iż w nielegalnych produktach dla kulturystów często spotyka się domieszkę sibutraminy, która blokuje wychwyt zwrotny serotoniny i noradrenaliny. Sibutraminę wycofano z obrotu w 2010 r., ale to niczemu nie przeszkadza i ciągle jest nielegalnie „dosypywana” do wątpliwego źródła „ziół” pochodzenia azjatyckiego, nieznanego pochodzenia „suplementów” itd. Więc jeśli ktoś ma problem z podwyższonym stężenie prolaktyny, powinien uważnie przejrzeć środki, które stosuje. Chwilowo odnotowuje się nawet 10-krotne zwiększenie stężenia prolaktyny po saunie (ale ono szybko spada).
Czy guz przysadki może powodować otyłość?
Tak. W jednym z badań mężczyźni i kobiety z aktywnym hormonalnie gruczolakiem przedniego płata przysadki mózgowej (prolactinoma) mieli średnią masę ciała ok. 93 kg, a pacjenci (kobiety i mężczyźni) z makrogruczolakiem nieczynnym hormonalnie ważyli średnio tylko ~78 kg. To nie wszystko. 31% panów i pań z prolactinoma (13 z 42) niedawno zwiększyło masę ciała od 8 do 22 kg, podczas gdy w drugiej grupie (guza nieaktywnego hormonalnie) problem tycia dotknął tylko jednego pacjenta z grupy liczącej 36 osób (14 kobiet, 22 mężczyzn).
Po wdrożeniu terapii obniżającej stężenie prolaktyny:
- 17 z 42 pacjentów z prolactinoma straciło średnio 8,3 kg masy ciała (rekordziści nawet 28 kg), a u 11 osób uzyskano całkowicie normalne stężenia prolaktyny
- 14 z 18 pacjentów, którzy nie chudli, nadal miało zbyt wysokie stężenia prolaktyny
- Osoby, które miały wysokie stężenie prolaktyny, praktycznie nie chudły
Czy wysoki poziom prolaktyny sprzyja tyciu? Wnioski
Aktywne hormonalnie gruczolaki przedniego płata przysadki mózgowej (prolactinoma) mogą powodować tycie, całkowicie niezależnie od efektu masy (mechanicznego ucisku przerośniętego guza na rejony przysadki czy podwzgórza). Efekt masy (ucisk podwzgórza) – występował u 7 osób z grupy prolactinoma i u 11 osób z grupy makrogruczolaka nieczynnego hormonalnie.
Spadek masy ciała odnotowano u 70% osób z prolactinoma, a u 90% pacjentów, u których znormalizowano stężenie prolaktyny, wystąpił spadek masy ciała.
Więc jeśli wykazujesz objawy zaburzeń hormonalnych (niezależnie od jej źródła) i na dodatek masz problem z niekontrolowanym przyrostem kilogramów, to warto uwzględnić ten rzadko spotykany czynnik, jakim jest hiperprolaktynemia, czyli podwyższone stężenie prolaktyny.
Źródła:
Greenman Y. i in. Increased body weight associated with prolactin secreting pituitary adenomas: weight loss with normalization of prolactin levels https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1046/j.1365-2265.1998.00403.x
Cowen P.J. i in. Changes in plasma prolactin during SSRI treatment: evidence for a delayed increase in 5-HT neurotransmission https://doi.org/10.1177%2F026988119701100410
Kumar, Abbas, Aster ; Robbins. PATOLOGIA II wydanie
Kathleen Deska PAGANA, Timothy J. PAGANA Testy laboratoryjne i badania diagnostyczne w medycynie
