Czy zauważyłeś, jak niektórzy ludzie postrzegają swój wiek? Jedna osoba w wieku osiemdziesięciu lat może być żwawa, sprawna i funkcjonalna, podczas gdy inna może mieć trudności z wykonywaniem codziennych czynności. Ponieważ ludzie starzeją się w różnym tempie, w ostatnich latach na popularności zyskała koncepcja wieku biologicznego, podważając długo utrzymywane przekonanie, że to wiek chronologiczny determinuje to, jacy jesteśmy i jak się czujemy.
Czym jest wiek biologiczny i czym różni się od wieku chronologicznego?
Wiek chronologiczny
To miara starzenia się oparta na dacie urodzenia. Na przykład, jeśli urodziłeś się w 1960 roku, masz teraz sześćdziesiąt cztery lata. Jeśli postawić obok siebie kilka osób urodzonych tego samego dnia, to każda będzie zgłaszała inne samopoczucie i sprawność. Co więcej, nawet dla otoczenia będą sprawiać wrażenie osób w różnym wieku.
Wiek biologiczny
I tu pojawia się pojęcie wieku biologicznego, które znacznie wykracza poza chronologię starzenia się. Bierze pod uwagę, to jak Twoje ciało funkcjonuje w danym wieku, niezależnie od tego, co mówi kalendarz. Wiek biologiczny obejmuje genetykę, ale także nawyki związane ze stylem życia i ekspozycję na czynniki środowiskowe. Ponieważ uwzględnia te wpływy, jest to dokładniejszy obraz tego, jak zdrowy i sprawny jesteś. Na przykład 64-latek może mieć wiek biologiczny 50 lub 80 lat, w zależności od stylu życia i stanu zdrowia.
Czy wiek biologiczny ma większą moc predykcyjną?
Jedno z pytań brzmi, czy wiek biologiczny lepiej przewiduje przyszłe zdrowie niż wiek chronologiczny. Badania pokazują, że wiek biologiczny daje więcej wiarygodnych informacji, jeśli chodzi o przewidywanie śmiertelności i wystąpienie problemów zdrowotnych związanych z wiekiem.
Na przykład badanie opublikowane w czasopiśmie Aging wykazało, że wiek biologiczny przewyższa wiek chronologiczny w przewidywaniu wystąpienia spadku funkcji poznawczych i chorób sercowo-naczyniowych. Ma to sens, prawda?
Wiek biologiczny bierze pod uwagę indywidualne różnice w tempie starzenia się
Nie wrzuca wszystkich osób w określonym wieku do tej samej grupy. I bardzo dobrze, bo to ma ogromne znaczenie, czy ktoś regularnie ćwiczy, stosuje zdrową i zbilansowaną dietę, unika używek, śpi wystarczająco dużo i radzi sobie ze stresem, czy wręcz przeciwnie nie robi nic dla swojego zdrowia i samopoczucia. Okazuje się, że różnica w wieku biologicznym między takimi grupami osób może wynosić nawet 10 i więcej lat.
Dlaczego wiek biologiczny jest ważniejszy?
- Odzwierciedla Twój osobisty stan zdrowia lepiej niż data urodzenia.
- Bierze pod uwagę genetykę, styl życia i czynniki środowiskowe, które wpływają na szybkość starzenia się.
- Przewiduje wystąpienie chorób związanych z wiekiem i ryzyko śmierci lepiej niż wiek chronologiczny.
- Ludzie starzeją się w różnym tempie, a wiek biologiczny lepiej oddaje te różnice niż wiek chronologiczny.
Jaki jest Twój wiek biologiczny?
Możesz się zastanawiać, jaki jest Twój wiek biologiczny. Istnieją różnego rodzaju testy mniej lub dokładniejsze, które mogą dać Ci odpowiedź. Zaczynając od najłatwiej dostępnych — możesz znaleźć w Internecie różnego rodzaju kalkulatory wieku biologicznego. Zazwyczaj podaje się w nich swoje dane takie jak data urodzenia, masa ciała, wzrost, a następnie odpowiada na pytania na temat swoich nawyków i zdrowia.
Czy wynik jest wiarygodny?
Na pewno nie jest dokładny, ale może Ci dać informację, jaka jest tendencja. Jeśli jest niższy niż Twój wiek chronologiczny, to z pewnością całkiem nieźle o siebie dbasz. W innym przypadku warto się zastanowić, czy jest coś, co możesz poprawić, np. dietę, ilość aktywności itp.
Niektóre zegarki sportowe również wskazują Twój potencjalny wiek biologiczny. Bazują na informacjach, które podajesz przy pierwszym ich założeniu (m.in. data urodzenia, wiek, wzrost), a później bazują na informacjach, które im dostarczasz każdego dnia, czyli ilość i rodzaj ruchu, Twoje tętno, a często, w tych lepszych modelach, także inne parametry.
Dokładniejsze metody
Dokładniejsze metody to jak zapewne się domyślasz różnego rodzaju badania. Większość z nich opiera się na analizie DNA, a dokładniej na badaniu długości telomerów (fragmentów DNA na końcu chromosomów). Jego długość mówi dużo o „zużyciu” organizmu. Niektóre firmy oferują również testy biomarkerów oparte na krwi. Te testy krwi badają różne biomarkery we krwi związane ze starzeniem się. Mierzą czynniki związane ze zdrowiem metabolicznym, markery zapalne i poziom hormonów, a wyniki wykorzystują do oszacowania Twojego wieku biologicznego.
Jak dokładne są testy wieku biologicznego?
Jest jeszcze wcześnie, więc testy szacujące wiek biologiczny nie są idealne. Mogą jednak dać Ci przybliżoną ocenę tego, jak szybko się starzejesz.
Sposób życia ma znaczenie dla Twojego wieku
Różnica między wiekiem chronologicznym a biologicznym pokazuje, jak ważny jest styl życia. Co więcej, niezależnie od tego, w którym miejscu jesteś, możesz wprowadzić zmiany, aby uzyskać korzyści. Do jednego z badań zaangażowano kobiety, które miały pracować nad zmianą stylu życia. Wprowadziły one ćwiczenia, relaks, uczyły się radzić sobie ze stresem, wzbogaciły dietę w składniki odżywcze i zadbały o lepszy sen.
Po zaledwie 8 tygodniach naukowcy odkryli, że wzorce metylacji DNA zmieniły się w sposób wskazujący na wolniejsze starzenie się. Co najważniejsze, kobiety zmniejszyły swój wiek biologiczny o około 4,6 roku. Tak więc nawet jeśli te dane nie są precyzyjne, to i tak zmiany stylu życia mogą szybko zmienić sposób starzenia się.
Co warto zmienić w swoim życiu, aby starzeć się wolniej?
- Stosuj dietę bogatą w składniki odżywcze, owoce, warzywa, produkty pełnoziarniste, dobrej jakości białko i zdrowe tłuszcze.
- Zmniejsz ilość czerwonego mięsa, dodanych cukrów i produktów wysoko przetworzonych w swojej diecie.
- Postaw sobie za cel co najmniej 150 minut ćwiczeń o umiarkowanej intensywności tygodniowo.
- Nie pozwól, aby stres wziął nad Tobą górę. Opanuj techniki relaksacyjne, takie jak medytacja, głębokie oddychanie lub joga.
- Zadbaj o dobrej jakości sen trwający minimum 7 godzin.
- Rzuć palenie. Unikaj spożywania alkoholu lub spożywaj go tylko z umiarem.
- Bądź aktywny społecznie.
- Utrzymuj prawidłową masę ciała.
- Monitoruj i kontroluj ciśnienie krwi, poziom cholesterolu i cukru we krwi zarówno profilaktycznie, jak i jeśli masz z nimi problemy.
- Podejmuj działania, które zmniejszają narażenie na toksyny i zanieczyszczenia środowiskowe.
- Dbaj o kondycję mózgu, np. rozwiązuj krzyżówki, ucz się nowych języków, gry na instrumencie itp.
Podsumowanie
Twój wiek biologiczny może różnić się od wieku podanego na Twoim akcie urodzenia. Za każdym razem, gdy bierzesz kęs zdrowego jedzenia, ćwiczysz, dobrze się wysypiasz lub robisz coś mądrego, aby o siebie zadbać, inwestujesz w biologiczną młodość. I pamiętaj, nigdy nie jest za późno, aby rozpocząć podróż w kierunku zdrowszego, bardziej energicznego siebie.
Źródła:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23213031/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30350398/
https://genomebiology.biomedcentral.com/articles/10.1186/gb-2013-14-10-r115
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36947707/
https://www.healthline.com/health/chronological-ageing
https://www.npr.org/sections/health-shots/2024/02/05/1228753141/biological-age-test-dna
https://doi.org/10.1016/s2666-7568(23)00213-1
