Palenie tytoniu jest niezwykle zgubnym nałogiem, w kontekście uprawiania sportu interesuje nas głównie wpływ na płuca i transport tlenu w ustroju. O wiele mniejsze znaczenie ma wywoływanie raka czy zaburzenia związane z ekspozycją na setki trujących związków (np. tlenek węgla). Nawet stężenie dwutlenku węgla w głównym nurcie dymu papierosowego jest około 200 razy wyższe, niż występuje w atmosferze.
Problem nastolatków
Już w latach 90. XX wieku wykazano, iż u nastolatków (w grupie wiekowej 10-18 lat) palących papierosy pogarsza się funkcjonowanie układu oddechowego. FEV1 to objętość powietrza wydmuchnięta z płuc w czasie pierwszej sekundy maksymalnie natężonego wydechu. U nastolatków palenie pięciu lub więcej papierosów dziennie w porównaniu z niepaleniem wiązało się z wolniejszym o 1.09% wzrostem FEV1 rocznie u dziewcząt i o 0,20% wolniejszym wzrostem u chłopców. Palenie papierosów wiąże się z objawami łagodnej niedrożności dróg oddechowych i spowolnienia wzrostu czynności płuc u młodzieży.
Należy dodać, iż część z tych zmian jest nieodwracalna. W przypadku typowego mężczyzny o wzroście 173 cm szacowana utrata FEV1 wynosi 7,4 ml na każdy rok palenia. Dla typowej kobiety o wzroście 161 cm szacowany efekt wynosi 4,4 ml na rok. Mężczyzna, który zaczyna palić jedną paczkę papierosów dziennie w wieku 25 lat, w wieku 60 lat, po 35 latach kontynuowania nałogu tytoniowego będzie miał oczekiwaną wartość FEV1 równą mężczyźnie w wieku ~70 lat, który nigdy nie palił.
Czy rzucenie palenia daje jakieś zyski?
27 października 2023 r. opublikowano bardzo ciekawe dane na łamach JAMA. Obserwacjami objęto ponad 438 tysięcy osób, 56% kobiet; 44% mężczyzn. W ciągu 5 milionów osobolat obserwacji odnotowano 11860 zgonów z powodu chorób sercowo-naczyniowych, 10935 zgonów z powodu raka i 2060 zgonów z powodu chorób układu oddechowego.
Wpływ palenia tytoniu na ryzyko śmierci
Palenie tytoniu znacznie zwiększa ryzyko śmierci z powodu różnych chorób. Osoby palące tytoń były narażone na ponad 13 razy większe ryzyko śmierci z powodu chorób układu oddechowego niż osoby niepalące. To bardzo niepokojący fakt, który powinien zachęcić do rzucenia palenia.
Korzyści zdrowotne wynikające z rzucenia palenia
| Przyczyna śmierci | Zmniejszenie ryzyka w ciągu pierwszej dekady po rzuceniu palenia |
| Choroby sercowo-naczyniowe (układu krążenia) | 64% |
| Nowotwory | 53% |
| Choroby układu oddechowego | 57% |
Z tego wynika, że rzucenie palenia ma znaczący wpływ na poprawę zdrowia i zmniejszenie ryzyka zgonu z powodu różnych chorób. Z czasem odnotowywano coraz lepsze wyniki u byłych palaczy, co oznacza, że im dłużej nie palą, tym większe są korzyści dla ich organizmu.
U byłych palaczy śmiertelność z przyczyn sercowo-naczyniowych w ciągu 20–29 lat po rzuceniu palenia była niewielka lub żadna, ryzyko było większe tylko o 7% w porównaniu do nigdy niepalących. Szacuje się, że po 30 lub więcej latach od zaprzestania palenia, byli nałogowcy prawie całkowicie niwelowali dodatkowe ryzyko zgonu z powodu chorób sercowo-naczyniowych, nowotworów i układu oddechowego, w porównaniu do sytuacji, gdyby kontynuowali nałóg.
Proszę nie rozumieć tego zapisu, jakby rzucenie palenia tytoniu w 93-100% zabezpieczało przed rozmaitymi chorobami. Nadal ktoś może umrzeć z powodu chorób sercowo-naczyniowych, raka czy chorób układu oddechowego. Wystarczy przypomnieć, jakie spustoszenie wyrządzał w płucach koronawirus, a przecież często spotyka się również skażenie środowiska (pyły, dym, drobne zawiesiny, spaliny), ekspozycję zawodową na rozmaite związki, a w końcu niebagatelne znaczenie mają predyspozycje genetyczne, co jest szczególnie istotne przy chorobach sercowo-naczyniowych, niektórych rodzajach nowotworów.
Niemniej palenie jest jednym z najłatwiej dających się uniknąć zagrożeń, jeśli ktoś nie wpadnie w sidła nałogu. Wtedy pozbycie się tego nawyku staje się niesłychanie trudnym przedsięwzięciem.
Jak trudno jest rzucić palenie?
Wg naukowców nikotyna może uzależniać tak samo, jak heroina, kokaina czy alkohol i w rezultacie próby rzucenia palenia często kończą się niepowodzeniem ze względu na objawy odstawienia, w tym stres i wzrost masy ciała. Naukowcy oszacowali, iż tylko 2% palaczy rzuciło nałóg po zaleceniach lekarzy podczas jednej rutynowej konsultacji i nie powróciło do niego do 1 roku po wizycie. Tylko w 13% przypadków skuteczna okazała się „nikotynowa terapia zastępcza”.
Szacunkowa liczba prób podjętych przed skutecznym rzuceniem palenia była w badaniach naukowych bardzo zróżnicowana i wahała się od 6,1 do 142,4. W przypadku osób, które próbowały rzucić palenie, wskaźnik abstynencji po 6 miesiącach wynosi jedynie 3–5% wśród osób, które rzuciły palenie samodzielnie i 19–33% wśród osób tych, którzy decydują się na farmakoterapię. Rozwiązanie? Nie zaczynać wątpliwej przygody z tytoniem.
Referencje:
Gold DR, Wang X, Wypij D, Speizer FE, Ware JH, Dockery DW. Effects of cigarette smoking on lung function in adolescent boys and girls. N Engl J Med. 1996 Sep 26;335(13):931-7. doi: 10.1056/NEJM199609263351304. PMID: 8782500.
Thomson B, Islami F. Association of Smoking Cessation and Cardiovascular, Cancer, and Respiratory Mortality. JAMA Intern Med. Published online November 27, 2023. doi:10.1001/jamainternmed.2023.6419
Dockery DW, Speizer FE, Ferris BG Jr, Ware JH, Louis TA, Spiro A 3rd. Cumulative and reversible effects of lifetime smoking on simple tests of lung function in adults. Am Rev Respir Dis. 1988 Feb;137(2):286-92. doi: 10.1164/ajrccm/137.2.286. PMID: 3341623.
Law M, Tang JL. An analysis of the effectiveness of interventions intended to help people stop smoking. Arch Intern Med. 1995 Oct 9;155(18):1933-41. PMID: 7575046.
