Temat wzmożonego popytu na płyn Lugola w aptekach wraca co kilka lat. Lęk post-czarnobylski towarzyszy nam nieustannie już ponad 3 dekady i cały czas krąży wokół tej kwestii wiele kontrowersji. Jod (gr. Ioeides, łac. Iodum), który jest substancją aktywną płynu Lugola, jest mikropierwiastkiem niezbędnym dla organizmu, jednak z jego dawkowaniem należy obchodzić się ostrożnie.
Właściwości jodu, za co odpowiada jod?
Jod należy do mikroelementów o wielokierunkowym działaniu w organizmie. Jego funkcje najczęściej kojarzone są z tarczycą.
Około 70 – 80% jodu znajduje się w gruczole pomiędzy przełykiem, krtanią i tchawicą, czyli gruczole tarczowym, znanym szerzej jako właśnie tarczyca. Potrzebny jest do syntezy hormonów T3 (trójjodotyroniny) i T4 (tetrajodotyroniny), które uczestniczą w regulacji przemian metabolicznych, temperatury ciała czy pracy układu nerwowego. Poza tarczycą jod znajduje się również w mięśniach szkieletowych, gruczołach mlecznych i jajnikach, śluzówce żołądka czy mózgu i wątrobie. Jego niedobory mogą znacząco odbić się na jakości codziennego życia i należy dbać o jego podaż na każdym etapie rozwoju organizmu.
Ponadto jod dzięki swoim właściwościom wykorzystywany jest jako środek dezynfekujący (tzw. jodyna), a jego niektóre izotopy pomagają w wykrywaniu chorób tarczycy. Zastosowania znajduje w przetwórstwie chemicznym, a także do produkcji barwników fioletowych (od barwy fioletowej pochodzi nazwa jodu).
Występowanie jodu, gdzie znajdę jod?
Jod jest pierwiastkiem, który występuje zarówno w powietrzu, jak i glebie czy wodach oraz w organizmach żywych. Największe jego pokłady znajdują się na terenach nadmorskich. Jest to mikroelement, który musi być dostarczany do organizmu regularnie, co niekiedy nie jest łatwe, ponieważ obserwuje się duże wahania jego zawartości w produktach spożywczych. Najcenniejszymi źródłami jodu są morskie ryby, jednak pewne jego ilości można znaleźć również w przetworach mlecznych.
Co ciekawe, w Polsce istnieje obowiązek wzbogacania soli kuchennej dopuszczanej do obrotu detalicznego właśnie w jod. Aby utrzymać odpowiedni poziom odżywienia jodem, należy jeszcze pamiętać o zabezpieczeniu zapotrzebowania organizmu na żelazo hemowe, selen oraz miedź i cynk.
Czy jod chroni przed promieniowaniem?
Głównym zamysłem stosowania jodu czy płynu Lugola przy ekspozycji na skażenie radioaktywne jest to, aby chronić tarczycę przed skutkami jego działania. Gruczoł tarczowy jest bowiem przez wdychanie skażonego powietrza jedną z najbardziej narażonych struktur w organizmie. Specyficzna budowa jodu w roztworze jodku potasu pozwala na blokowanie przed przedostawaniem się radioaktywnych form jodu do tarczycy. Warto jednak zaznaczyć, że ochrona ta nie jest w 100% efektywna oraz nie daje ochrony innym gruczołom i narządom, niż tarczyca.
Co więcej, drastyczne zwiększenie podaży tego pierwiastka może wywołać szereg niebezpiecznych skutków ubocznych, takich jak nadczynność tarczycy. W skrajnych przypadkach prowadzić może nawet do powstania wola, które najczęściej kojarzony jest z niedoborem jodu.
