Jeżeli jest coś nad czym na pewno nie mamy kontroli, to upływ czasu, a co za tym idzie, wszystkie procesy z tego wynikające, w tym także starzenie się. Pojawia się pytanie, dlaczego się starzejemy i czy w ogóle istnieje jakiś sposób, żeby chociaż spowolnić ten proces? Jak dotąd nauka nie dostarcza nam klarownej odpowiedzi na te pytania. Pojawiają się różne teorie, ale cały czas krążą one w obszarze mniejszego lub większego prawdopodobieństwa.
- „Zaprogramowane” starzenie się
- Teorie starzenia się
- Wolne rodniki a starzenie
- Uszkodzenie DNA
- Proces starzenia się to wciąż tajemnica
- Podsumowanie
Te wszystkie spekulacje możemy podzielić na dwie główne grupy. Pierwsza z nich to to, co jest w nas „zaprogramowane”, na co nie mamy zbyt dużego wpływu, bo mamy to, mówiąc kolokwialnie, zapisane w genach. Druga grupa to wszystkie nasze błędy, jakie popełniamy poprzez sposób, w jaki żyjemy, spędzamy czas itp. I to jest ta grupa, na którą mamy wpływ. Przyjrzyjmy się obu grupom, żeby lepiej zrozumieć, dlaczego i jak się starzejemy.
„Zaprogramowane” starzenie się
Jak sama nazwa wskazuje, teoria ta opiera się na założeniu, że starzenie się jest tak jakby wbudowane do naszego organizmu. To coś, co jest zapisane i jest kwestią czasu, zużycia itp. Możemy to podzielić na kolejne mniejsze kategorie: starzenie immunologiczne, starzenie się układu hormonalnego i genetyczne starzenie.
Starzenie immunologiczne sugeruje, że funkcje odpornościowe obniżają się wraz z wiekiem. W związku z utratą właściwości ochronnych, jesteśmy mniej zdolni do obrony przed chorobami zakaźnymi i nowotworami. Układ odpornościowy odgrywa ogromną rolę w wielu chorobach związanych z sercem, układem nerwowym i metabolizmem. Brak równowagi w układzie odpornościowym dodatkowo przyspiesza procesy starzenia się.
Starzenie się układu hormonalnego skupia się wokół idei, że zmiany hormonalne, które są zapisane w naszych genach dość mocno przyczyniają się do procesów starzenia. Przykładowo, wraz z wiekiem produkcja hormonu wzrostu i hormonów płciowych zmniejsza się, a poziom insuliny się zwiększa. Ostatecznie zmiany te prowadzą do większego ryzyka pojawienia się problemów zdrowotnych, związanych z wiekiem. Są to np. cukrzyca typu 2, choroby serca, utrata masy mięśniowej i kostnej. To wszystko przyczynia się do osłabienia naszego organizmu.
Teoria genetycznego starzenia się mówi o tym, że starzenie się następuje wtedy, gdy odpowiednie sekwencje zaprogramowanych genów w naszym DNA zostają włączone lub wyłączone. Starzenie się jest definiowane przez geny, ale na dzień dzisiejszy jest to temat wciąż badany przez naukowców i jeszcze z pewnością wiele aspektów nie zostało odkrytych. Już teraz eksperci uważają, że genom można przypisać ledwie 35% długości życia. Wynika z tego, że reszta, czyli 65%, to wpływ środowiska i stylu życia. To chyba dość dobra informacja, prawda? Bo na te elementy możemy mieć bezpośredni wpływ.
Teorie starzenia się
Jedna z teorii starzenia się opiera się na założeniu, że czynniki środowiskowe uszkadzają komórki i tkanki poprzez stopniowy proces „zużycia”. To tak, jak z nowym samochodem. Z czasem jego części się zużywają, blachy mogą rdzewieć albo zostają porysowane w trakcie użytkowania i jeśli nie będziemy odpowiednio dbać o nasze auto, prawidłowo z niego korzystać, to jego zużycie będzie znacznie szybsze. Z naszym ciałem jest podobnie. Choć słowo „zużywanie” jest może dość brutalne w kontekście naszego organizmu, ale mimo wszystko dobrze nakreśla, o co chodzi.
Jeżeli dbamy o siebie, usprawniamy się poprzez aktywność fizyczną połączoną z mądrą regeneracją, dietą, staramy się zmniejszać czynnik stresu, dbamy o środowisko, wówczas możemy również wydłużyć życie naszych komórek. Gdy z kolei nadużywamy używek, nie dbamy o higienę, ruch i wiele, wiele innych czynników, to działamy dokładnie odwrotnie.
Zgodnie z teorią zużycia, możemy spowolnić procesy starzenia zmniejszając narażenie się na toksyny, takie jak dym papierosowy, zanieczyszczenia środowiska, promieniowanie ultrafioletowe i zwiększając napływ odpowiednich składników odżywczych, których dostarczamy poprzez zdrową i odżywczą dietę.
Wolne rodniki a starzenie
Z pewnością słyszałeś co nieco o wolnych rodnikach i o tym, jak przyspieszają procesy starzenia. Nasze komórki nieustannie produkują wolne rodniki podczas procesów metabolicznych. Te wysoce reaktywne cząsteczki uszkadzają składniki komórkowe, w tym także błony komórkowe i DNA. Z czasem te uszkodzenia są na tyle duże, że nasze komórki przestają działać w prawidłowy sposób lub ulegają całkowitej zmianie lub zniszczeniu. Dlatego ważna jest nasza dieta, bogata w przeciwutleniacze, gdyż może znacząco wpłynąć na stan naszego zdrowia.
Oprócz diety nasze ciało ma też własne mechanizmy naprawcze, które chronią komórki przed wolnymi rodnikami. Jednak nic się samo nie dzieje i o prawidłowy proces także trzeba dbać. Jak? Na przykład poprzez regularną aktywność fizyczną.
Uszkodzenie DNA
Zgodnie z teorią starzenia, z czasem uszkodzenia DNA następują dużo szybciej niż komórki są w stanie dokonywać ich naprawy. Naukowcy skupiają się na badaniu mitochondrialnego DNA, ponieważ to mitochondria wytwarzają energię, która zasila funkcje komórkowe. Komórki mają mechanizmy do naprawiania mutacji DNA, ale wraz ze starzeniem się, to właśnie te mutacje zaczynają mieć przewagę nad komórkami, które je naprawiają.
Proces starzenia się to wciąż tajemnica
Na każdą z tych teorii możemy znaleźć dowody, które je popierają, ale żadna z nich nie wyjaśnia tych procesów całkowicie. Może to być kombinacja wielu czynników i ich wzajemnych korelacji.
Nasuwa się jednak pytanie, co sami możemy zrobić, mając nawet taką nieznaczną wiedzę w tym temacie? Jest szereg rozwiązań, które możemy wprowadzić „od ręki”, aby spowolnić procesy starzenia się:
- zadbaj o regularną aktywność fizyczną
- używaj filtrów przeciwsłonecznych, aby zablokować negatywne działanie promieni ultrafioletowych
- spożywaj warzywa i owoce, aby zadbać o bogactwo antyoksydantów w twojej diecie
- naucz się radzić sobie ze stresem
- dbaj o prawidłową masę swojego ciała
- śpij co najmniej 7 godzin dziennie, zadbaj o dobrą jakość swojego snu
- jeśli palisz, rzuć to, a alkohol spożywaj okazyjnie
- spożywaj tłuste ryby chociaż raz w tygodniu
- skontroluj poziom witaminy D i jeśli trzeba zadbaj o jej uzupełnienie
- ogranicz ilość cukru w diecie
- spożywaj zdrowe tłuszcze w postaci zdrowych olejów, orzechów
Podsumowanie
Zobacz, ile możesz zrobić dla siebie, dla zdrowia, dla większej kontroli procesów starzenia się. To niby oczywiste porady i pewnie znasz je na pamięć, ale czy rzeczywiście wprowadzasz je w życie czy tylko o nich wiesz?
Dla mnie podstawowe rzeczy to aktywność fizyczna, odpowiednie odżywianie, jak najmniej się stresować.