Aspiryna i sterydy, co warto wiedzieć!

Niestety użytkownicy SAA w większości nie zdają sobie sprawy, z czym mają do czynienia. Wiedza większości ludzi sięgających po sterydy anaboliczno-androgenne jest powierzchowna, a nader często ich twierdzenia nie mają nic wspólnego nauką. Jest to wytwór złożony z domniemań, fałszywych wniosków, mitów, obiegowych opinii.

1. Jakie czynniki biorą udział w krzepnięciu krwi?
2. Jaki wpływ ma testosteron na hemostazę?
3. Czyli aspiryna się przyda?
4. Jaki wpływ ma aspiryna na hematokryt?
5. Jaki wpływ ma aspiryna na fibrynogen?
6. Ale przecież „na cyklu” mogę brać duże dawki aspiryny?
7. Czy biorąc SAA wystarczy regularnie oddawać krew?
8. Czy biorąc SAA wystarczy regularnie brać warfarynę?
9. Podsumowanie

Bardzo często mity są rozpowszechniane poprzez różnorakie grupy dyskusyjne. Jakby tego było mało najgłupsze twierdzenia często zyskują poklask oraz „setki polubień” na Facebooku czy YouTube. A skoro ta wypowiedź ma tyle „plusów”, to na pewno jest prawdziwa! Nic podobnego. Gdyby medycyna działała na tej zasadzie, większość pacjentów by umierała po pierwszej poważnej chorobie.

Nie popieram stosowania sterydów anaboliczno-androgennych oraz innych metod dopingu. Dziesiątki młodych ludzi umarło przedwcześnie, gdyż obok SAA sięgali po narkotyki. Później w dziale doping pojawiają się pytania „dlaczego” oraz wirtualne świeczki (oznacza się to następująco: „[*]”).

Użytkownicy SAA często przedwcześnie kończą życie. Dlaczego tak się dzieje? Z wielu powodów. Sytuację pogarsza fakt, iż lekarze często nie są przygotowani do radzenia sobie z takimi przypadkami. O połowie środków z czarnego rynku nikt nawet nie słyszał, były stosowane np. u zwierząt (trenbolone, boldenone) lub przestały mieć jakiekolwiek znaczenie w medycynie (np. boldenone, winstrol, nandrolone), jeszcze inne funkcjonowały jako tajna broń dopingowa (np. oral turinabol, THG, CREAM).

Zanim odpowiem na pytanie, czy aspiryna jest przydatna w trakcie cyklu na SAA, musimy omówić mechanizmy hemostazy. To skomplikowane, dlatego większość „ekspertów” woli powielać mity niż dowiedzieć się prawdy.

Jakie czynniki biorą udział w krzepnięciu krwi?

W procesie krzepnięcia biorą udział:

• płytki krwi
• czynnik von Willebranda (vWF) oraz inne czynniki, np. I: fibrynogen, II: protrombina, (kaskada krzepnięcia). Choroba von Willebranda (vWD) jest najczęściej występującą skazą krwotoczną. Czynnik von Willebranda (vWF) jest nośnikiem dla czynnika VIII (czynnik antyhemofilowego) i jest z nim słabo związany
• witamina K (protrombina jest zależna od witaminy K; protrombina jest wytwarzana w wątrobie z udziałem witaminy K; ponadto czynniki krzepnięcia: IX: czynnik Christmasa i X: czynnik Stuarta-Prowera też są zależne od witaminy K)
• tłuszcze (pośrednio, gdyż witamina K wchłania się z tłuszczem. Złe wchłanianie witaminy K, np. przy niedrożności dróg żółciowych, ma wpływ na czynniki krzepnięcia: II, IX i X)
• wątroba (pośrednio; przy chorobach wątroby odnotowuje się spadek czynnika I, II, V, VII, IX, X i XII, a mają one wpływ na krzepnięcie krwi)
• fibrynogen (rozpuszczalne białko osocza; białko ostrej fazy; czynnik ryzyka udaru i choroby niedokrwiennej serca)
• czerwone krwinki
• kolagen
• leukocyty (np. neutrofile)
• endotelina (wywołuje skurcz naczynia)
• ADP i tromboksan A2 (zwiększają agregację płytek krwi)
• glikoproteina

Jaki wpływ ma testosteron na hemostazę?

W badaniach Ulrich H. Winklera ustalono, iż podawanie 200 mg testosteronu tygodniowo nie jest groźne pod względem ryzyka zakrzepowo-zatorowego. Pojawiają się tu jednak dwie wątpliwości. W dopingu nie stosuje się 200 mg testosteronu tygodniowo, ale dawki liczone czasem w gramach (amatorzy sięgają obecnie nawet po 1 g olejowej mieszanki testosteronu tygodniowo, np. sustanonu). W czasie podawania testosteronu poziom fibrynogenu spadł o około 15% w ciągu 16 tygodni leczenia, co sugeruje korzystny wpływ na lepkość krwi. Fibrynogen jest rozpuszczalnym białkiem osocza. Należy do czynników należących do kaskady krzepnięcia. Ale … jednocześnie odnotowano wzrost stężenia hemoglobiny, hematokrytu oraz liczby białych krwinek. Wzrost hematokrytu w licznych badaniach powiązano z ryzykiem zakrzepowo-zatorowym.

SAA mają bezsprzeczny wpływ na hematokryt. Największy potencjał w tym zakresie posiadają: testosteron, anapolon (oxymetholone), boldenone (jednak pośrednio wszystkie SAA będą miały udział we wzroście hematokrytu). W wielu badaniach (np. Bhasin S. i wsp.) mężczyznom musiano przestać podawać testosteron, bo ich poziom hematokrytu przekroczył 54%. Najgorsze skutki testosteron przynosi mężczyznom w wieku 60-75 lat. Wzrost poziomu hematokrytu u mężczyzn poniżej 35 lat nie był spektakularny. Żaden z nich nie osiągnął poziomu 54%. Dzieje się tak już przy umiarkowanej dawce wynoszącej 432 mg testosteronu tygodniowo (432 mg czystego testosteronu = 600 mg t. enanthate).

W dużej prospektywnej analizie kohortowej (> 8000 osób) częstość występowania zawału mięśnia sercowego (MI), niewydolności wieńcowej lub zgonu z powodu choroby wieńcowej, była ponad dwukrotnie większa u osób z wysokim hematokrytem (> 49%), w porównaniu z osobami o niskim hematokrycie (< 42%). Podobnie w badaniu Framingham obserwowano ponad 5000 mężczyzn i kobiet (w wieku 30-62 lat) przez 34 lata i wykazano, że mężczyźni mający hematokryt ≥ niż 49% (kobiety ≥46%) mieli zwiększone ryzyko zgonu z powodu chorób układu krążenia. Podobnie, w badaniu British Regional Heart Study obejmującym 7700 mężczyzn, ryzyko poważnych incydentów powiązanych z chorobą niedokrwienną serca rosło 30% przy hematokrycie > 46%, w porównaniu z mężczyznami mającymi hematokryt niższy, niż ten próg. Z kolei wzrost liczby białych krwinek (przewlekły) w licznych badaniach powiązano ze zwiększoną śmiertelnością. Nadzwyczaj duża ilość (>100 000/mm3 krwi) leukocytów może spowodować leukostazę: niewydolność oddechową, krwotok wewnątrzczaszkowy, a ostatecznie zgon. Normalnie stężenie WBC nie przekracza 5-10 tys./mm3 krwi.

W końcu, podawanie 200 mg testosteronu spowodowało wzrost antytrombiny III (AT III) oraz spadek białka C i S. Głównym działaniem AT III jest hamowanie układu krzepnięcia. Jest ona uważana za najważniejszy fizjologiczny inhibitor trombiny, a jej aktywność stanowi 50-80% aktywności antytrombinowej osocza. Białko C oraz białko S należą do czynników antyzakrzepowych, więc ich spadek oznacza wzrost krzepliwości krwi (większe ryzyko). Zaobserwowano również spadek aktywności PAI w pierwszych miesiącach leczenia.

Zwiększenie fibrynolizy następuje poprzez:

• aktywację (wzrost) tkankowego aktywatora plazminogenu (tPA) ▲
• zmniejszenie aktywności PAI ▼ (PAI jest inhibitorem aktywatora plazminogenu; osłabia on fibrynolizę i zwiększa zakrzepicę)

Czyli? Testosteron ma działanie antyzakrzepowe (spadek aktywności PAI, wzrost aktywności antytrombiny III) oraz jednocześnie prozakrzepowe (spadek stężeń białka C i S, wzrost hematokrytu, wzrost ilości WBC). Aktywne białko C, łącząc się z wolnym białkiem S w stosunku 1:1, hamuje proces krzepnięcia krwi.

Czyli aspiryna się przyda?

Wielu mężczyzn uważa, iż mają „za gęstą krew” wskutek tego, iż biorą środki anaboliczno-androgenne. To nie takie proste. W świetnym opracowaniu Marka A. Lewis'a i wsp. „Stany nagłe w onkologii: patofizjologia, objawy, rozpoznawanie i leczenie” można przeczytać: „Chociaż białkami, w które krew obfituje najbardziej, są albuminy, u osób zdrowych głównym czynnikiem wpływającym na lepkość krwi jest hematokryt, a na lepkość osocza najsilniej wpływa fibrynogen, z uwagi na połączenie znacznej wielkości z asymetrycznym kształtem i zdolnością koncentracji”.

Jaki wpływ ma aspiryna na hematokryt?

A jaki jest wpływ aspiryny na hematokryt (stosunek objętości czerwonych krwinek w stosunku do wszystkich elementów morfotycznych krwi)? Niewielki. Aspiryna nieodwracalnie inaktywuje cyklooksygenazę w płytkach krwi. Prowadzi to do zmniejszenia wytwarzania tromboksanu A2 (TXA2) w płytkach krwi, który ma właściwości zwężające naczynia i agregujące płytki. U osób zdrowych pod względem hematologicznym wykazano, że aspiryna zmniejsza ryzyko zakrzepowo-zatorowe. Cyklooksygenaza typu 1 ulega ekspresji na błonach retikulum endoplazmatycznego wszystkich komórek, włączając płytki krwi, komórki błony śluzowej żołądka, nabłonka nerek i ściany naczyniowej. Z kolei izoforma COX-2 występuje na komórkach śródbłonka oraz może ulegać indukcji w stanach zapalnych, przez cytokiny i czynniki wzrostu.

W badaniach Jeonghun Lee i wsp. (opublikowanych 25 marca 2014 r.) wykazano, iż odstawienie aspiryny nie ma wpływu na zwiększenie stężenia hematokrytu. Grupa kontrolna miała hematokryt wynoszący 41.1%.

W grupie biorącej wcześniej aspirynę hematokryt wynosił:

• 40,8% (0-23 h po odstawieniu aspiryny)
• 40,1% (24-47 h po odstawieniu)
• 37,8% (48-71 h po odstawieniu)
• 38,3% (72-95 h po odstawieniu)
• 39,1% (96-119 h po odstawieniu)
• 37,4% (120-143 h po odstawieniu)

Jak widać, odstawienie aspiryny po podawaniu przez dłuższy okres 100 mg dziennie powoduje wręcz korzystne obniżenie poziomu hematokrytu. Jeśli chodzi o wpływ na agregację płytek krwi, korzystny wpływ aspiryny zanikł po 72 h od jej odstawienia, a po 96 h nie było różnicy, pomiędzy grupą kontrolną (nie biorącą aspiryny) i osobami, które odstawiły ASA.

Jaki wpływ ma aspiryna na fibrynogen?

W konwencjonalnych dawkach, niewielki. Jak podają dr n. farm. Sławomir Smolik oraz Ludmiła Węglarz: “Istnieją sprzeczne doniesienia dotyczące wpływu ASA na proces fibrynolizy. Wysokie dawki ASA (650 mg co 12 godzin) u zdrowych osób prowadziły do nasilonej fibrynolizy. Wysokie dawki leku nie wpływały na ekspresję tkankowego aktywatora plazminogenu (t-PA), ale obniżały jego aktywność w miejscu okluzji naczyniowej”.

Ale przecież „na cyklu” mogę brać duże dawki aspiryny?

Tak, oczywiście, jeśli chcesz znacząco zaszkodzić swojemu zdrowiu. Jest to zalecana praktyka. Jak opisuje Lanas A. i wsp., ze względu na działanie na cyklooksygenazę (COX) aspiryna (75-325 mg dziennie) wykazuje liczne działania niepożądane ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego (GI), np. znacząco nasila ryzyko krwawień, pojawienia się wrzodów.

W jednym z badań niemieccy naukowcy dokonali analizy danych od prawie 4000 biegaczy (uczestników maratonu w Bonn w roku 2010). Ponad połowa z zawodników brała środki przeciwbólowe (w tym OTC wydawane bez recepty) przed startem. Sprawdzono, jak podawanie środków z grupy NLPZ (ibuprofenu, aspiryny) koreluje ze skutkami ubocznymi, które ujawniały się u sportowców w trakcie i po wyścigu. Nie stwierdzono różnic w wycofywaniu się z wyścigu dla grupy osób biorących NLPZ, w porównaniu do grupy kontrolnej. To znaczy, grupa nie biorąca leków o wiele częściej wycofywała się z powodu skurczów mięśni, a grupa NLPZ z powodu zaburzeń żołądkowo-jelitowych (5-krotnie wyższe ryzyko). Biegacze biorący środki przeciwbólowe zdecydowanie częściej musieli wycofywać się z wyścigu z powodu zaburzeń pracy układu pokarmowego. Wraz ze wzrostem dawki rosło również ryzyko. 9 z badanych musiało być przyjętych do szpitala: 3 z powodu niewydolności nerek (z powodu ibuprofenu), 4 z powodu krwawień (brali aspirynę), a 2 wskutek powikłań sercowo-naczyniowych (aspiryna). Żaden z zawodników z grupy kontrolnej nie wymagał hospitalizacji. Nieselektywne niesteroidowe leki przeciwzapalne (w nomenklaturze angielskojęzycznej określane, jako non-selective non-steroidal anti-inflammatory drugs, NSAIDs) powiązano z 3-5-krotnie większym ryzykiem zaburzeń ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego, krwawień z błony śluzowej lub perforacji, w porównaniu do osób, które ich nie stosowały.

W kolejnym badaniu dotyczącym maratonu w Chicago wykazano, iż ibuprofen (ale nie aspiryna) podawane w trakcie długotrwałej pracy, mogą zwiększać przepuszczalność jelitową oraz nasilać dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Na dodatek van Wijck i wsp. wykazali, iż ibuprofen nasila uszkodzenia jelita cienkiego oraz wpływa na zaburzenie funkcjonowania ekosystemu jelitowego (naturalnej bariery ochronnej). Ogólnie przyjmuje się, iż sportowcy nie powinni sięgać bez potrzeby po aspirynę, ibuprofen czy diklofenak, gdyż hamują one efekty treningu (a wszystkie NLPZ, poza aspiryną, mogą powodować powikłania sercowo-naczyniowe).

Czy biorąc SAA wystarczy regularnie oddawać krew?

Nie. Wg badań: „Bezzasadnie powtarzane upusty w celu obniżenia hematokrytu lub profilaktyki powikłań zakrzepowo-zatorowych prowadzą do niedoboru żelaza ze wszystkimi jego konsekwencjami, które klinicznie mogą imitować zespół wzmożonej lepkości. Ponadto, ze względu na zmianę właściwości reologicznych erytrocytów, dochodzi do powikłań zatorowo-zakrzepowych.”

Czy biorąc SAA wystarczy regularnie brać warfarynę?

Nie. Znam „ekspertów” z Youtube, którzy polecają beztrosko warfarynę („Ja to biorę i nic mi nie jest”) w trakcie cyklu na SAA. Tymczasem może ona zabić! Na 40 śmierci związanych z warfaryną, 35 (88%) było spowodowanych krwotokiem śródmózgowym. W najlepszym razie taki krwotok kończy się ciężkim inwalidztwem. Warfaryna powinna być podawana w ostateczności, pod nadzorem i ze wskazań lekarza. Osoby zachęcające do stosowania tych lub tamtych leków („bo mi one nie zaszkodziły”) powinny się dobrze zastanowić.

Podsumowanie

Większość SAA w małych dawkach wykazuje pozytywny wpływ na hemostazę np. ethyloestrenol, morethandrolone, methandienone (metanabol), methylandrostenediol (bliski krewny metylowanego testosteronu) oraz oxymetholone, miały wpływ na aktywację (wzrost) tkankowego aktywatora plazminogenu, co zwiększa fibrynolizę.

Jednak podawanie większych dawek ww. testosteronu czy stanzololu (winstrolu), pokazuje ciemną stronę SAA. Zaczynają wtedy przeważać ich działania prozakrzepowe. Np. winstrol, w małych dawkach ma wpływ na zmniejszenie aktywności PAI, jednak w większych sprzyja powikłaniom zakrzepowo-zatorowym (dlatego jego rola w medycynie jest obecnie żadna).

Podobnie jest z oxandrolonem - w dawce 20 mg dziennie, w ciągu 14 dni może wpływać na zwiększenie krzepliwości krwi, np. odnotowano wzrost czynników krzepnięcia typu II i V. Czynnik II (protrombina) jest aktywowany w ramach kompleksu protrombinowego. Jest produkowany w wątrobie i zależny od witaminy K (podobnie, jak czynnik X). Z kolei czynnik w trakcie kuracji oxandrolonem czynnik VII zmniejszył się, a po pewnym czasie wrócił do wartości wyjściowych, z kolei czynnik VIII – odnotowano tylko niewielki wzrost. Czynnik V jest wiązany z zakrzepicą żylną, z kolei czynnik VII z chorobą naczyń wieńcowych, inicjuje ciąg kaskady prozakrzepowej u człowieka. Z drugiej strony, np. oxandrolone, redukuje ilość fibrynogenu. Jednak, czy to wystarczy?

20 mg dziennie oxandrolonu miało działanie przeciwzakrzepowe:

• plazminogen wzrósł po 7 dniach z poziomu 100% ± 21% do 174% ± 21%
• PAI-1 zmniejszył się po 3 dniach podawania oxandrolonu (z 16 ± 9 do 7 ± 4 mg/dL)
• fibrynogen zmniejszył się o 22 ± 12%

Jednak oxandrolone wywierał również działanie prozakrzepowe:

• czynnik krzepnięcia II wzrósł z poziomu 88 ± 15% do 122 ± 11 % po 14 dniach (norma 80-120%)
• czynnik krzepnięcia V wzrósł ze 105 ± 21% do 179 ± 36% po 14 dniach (norma 65-140%)
• czynnik krzepnięcia VII zmniejszył się po 3 dniach z 91% ± 26% do 83% ±18%, jednak po 14 dniach powrócił do wartości nieco wyższych wyjściowych (93% ± 19%); norma 65-140%
• wzrost czynnika VIII był nieznaczny - z 111% ± 64% do 125% ± 55% (norma 55-145%)
• czynnik X rósł stale w ciągu 14 dni kuracji z 96% ± 11% do 107% ± 25%, jednak po odstawieniu oxandrolonu spadł do wartości wyjściowych po 42 dniach (ze 107% ± 25% do 89% ± 25% (norma wynosi od 45 do 155%)

Nie ma żadnych dowodów na to, iż stosowanie aspiryny da jakiekolwiek korzyści w trakcie cyklu na SAA. Bez wątpienia, hamowanie aktywności COX-1 wywołuje lawinę skutków ubocznych (krwawienia, wrzody, uszkodzenie błony śluzowej żołądka). Na dodatek niektóre badania wskazują, iż przewlekłe stosowanie aspiryny powoduje pogorszenie funkcjonowania nerek (np. Caspi D. i wsp. 2000 r. ; Fored CM i wsp. 2001 r.) lub wręcz może powodować ich uszkodzenie. Podobnie niekorzystne są: ibuprofen i naproksen.

Referencje:

• Michael Küster1, Bertold Renner, Pascal Oppel2, Ursula Niederweis2, Kay Brune2 “Consumption of analgesics before a marathon and the incidence of cardiovascular, gastrointestinal and renal problems: a cohort study.” BMJ Open. 2013 Apr 19;3(4). pii: e002090. doi: 10.1136/bmjopen-2012-002090. Print 2013.
• Gabriel SE, Jaakkimainen L, Bombardier C. Risk for serious gastrointestinal complications related to use of nonsteroidal anti-inflammatory drugs. A meta-analysis.
• Smetanka RD, Lambert GP, Murray R, et al. Intestinal permeability in runners in the 1996 Chicago marathon. Int J Sport Nutr. 1999;9:426–433.
• E. Mutschler "Farmakologia i toksykologia", WYDANIE III
• Mark A. Lewis, MD, Andrea Wahner Hendrickson, MD, PhD, Timothy J. Moynihan, MD “Stany nagłe w onkologii: patofizjologia, objawy, rozpoznawanie i leczenie” https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/014/098/original/5-33.pdf?1475237615
• Willoughby S1, Pearson TC. “The use of aspirin in polycythaemia vera and primary thrombocythaemia.”https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9597194
• Bethany L. Walton, Marcus Lehmann, Tyler Skorczewski, Lori A. Holle, Joan D. Beckman, Jeremy A. Cribb, Micah J. Mooberry, Adam R. Wufsus, Brian C. Cooley, Jonathan W. Homeister, Rafal Pawlinski, Michael R. Falvo, Nigel S. Key, Aaron L. Fogelson, Keith B. Neeves and Alisa S. Wolberg “Elevated hematocrit enhances platelet accumulation following vascular injury” http://www.bloodjournal.org/content/129/18/2537?sso-checked=true
• Ulrich H. Winkler “Effects of androgens on haemostasis” http://www.hormonebalance.org/images/documents/Winkler%2096%20Effects%20androgens%20hemostasis%20Mat.pdf
• Grażyna Wyględowska “Rola endogennych inhibitorów układu krzepnięcia: antytrombiny III, białka C, białka S w układzie hemostazy” http://www.czytelniamedyczna.pl/2259,rola-endogennych-inhibitorlw-ukadu-krzepnicia-antytrombiny-iii-biaka-c-biaka-s-w.html
• Bhasin S, Woodhouse L, Casaburi R, Singh AB, Mac RP, Lee M, Yarasheski KE, Sinha-Hikim I, Dzekov C, Dzekov J, Magliano L, Storer TW 2005 Older men are as responsive as young men to the anabolic effects of graded doses of testosterone on the skeletal muscle. J Clin Endocrinol Metab 90:678–688
• Grzegorz Grześk, Marek Koziński, Eliano Pio Navarese1, Aldona Kubica3,Elżbieta Grześk4, Jacek Kubica1, Mariusz Zieliński2 “Kwas acetylosalicylowy — podstawaleczenia przeciwpłytkowego” https://journals.viamedica.pl/folia_cardiologica/article/viewFile/23616/18802
• Jeonghun Lee, MD, Jeong Kyung Kim, MD, PhD,1,⁎ Jeong Hee Kim, MD,1 Tsagaan Dunuu, MD,2 Sang-Ho Park, MD,3 Sang Joon Park, MD,4 Ji Yeon Kang, DDS,5 Rak Kyeong Choi, MD,6 and Min Su Hyon, MD Recovery Time of Platelet Function After Aspirin Withdrawal” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4008770/
• Sławomir Smolik, Ludmiła Węglarz “Aspiryna – 115 lat po odkryciu”
• Lanas A1, Scheiman J. “Low-dose aspirin and upper gastrointestinal damage: epidemiology, prevention and treatment.” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17257477
• Nighat N. Kahn,Asru K. Sinha “Effects of Oxandrolone, an Anabolic Steroid, on Hemostasis”http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/ajh.20532/pdf
• Srinath Reshmi, Nauder Faraday, Adrian Dobs “Testosterone and Arterial Thrombosis” https://www.jscimedcentral.com/Endocrinology/endocrinology-spidhypogonadism-1041.pdf
• Caspi D1, Lubart E, Graff E, Habot B, Yaron M, Segal R. “The effect of mini-dose aspirin on renal function and uric acid handling in elderly patients.”