Melatonina a zaburzenia snu. Problemy z zasypianiem i częste wybudzanie

Melatonina jest głównym hormonem wydzielanym przez szyszynkę, jednak występuje także w wielu narządach. Potrafi wpływać na długość snu, jego jakość i łatwość zapadania w sen. Z badań wynika, iż wywiera swoje działanie na osoby zdrowe, które nie cierpią z powodu zaburzeń snu, jak i na osoby chore.

W Stanach Zjednoczonych ordynowano farmakoterapię u 81% dzieci zgłaszających się do lekarza z powodu bezsenności. Leki przeciwhistaminowe (hydroksyzyna) były przepisywane w 33% przypadków, następnie w 26% przypadków były stosowane alfa-2-agoniści (klonidyna, guanfacyna), u 15% dzieci benzodiazepiny, u 6% leki przeciwdepresyjne (trazodon) i u 1% leki niebenzodiazepinowe (zolpidem, zaleplon). Biorąc pod uwagę skutki uboczne farmakoterapii, melatonina w pewnych aspektach stanowi ciekawą alternatywę.

Jak często występują zaburzenia snu i jak je klasyfikujemy?

Zaburzenia snu według DSM-IV możemy podzielić na pierwotne (dyssomnie i parasomnie) oraz wtórne (również o charakterze dyssomni lub parasomni), wynikające ze schorzeń psychicznych, somatycznych lub stosowania substancji psychoaktywnych.

Dyssomnie to zaburzenia polegające na nieprawidłowej ilości, jakości lub porze snu i czuwania. Do tej kategorii zaburzeń snu zalicza się: bezsenność, nadmierną senność, zaburzenia rytmów okołodobowych i in.

Parasomnie to niepożądane zjawiska przysenne pojawiające się podczas snu lub w czasie budzenia. Są to najczęściej zjawiska ruchowe lub wegetatywne.

Pierwotne zaburzenia snu to te, które nie są związane ze stanem chorobowym, używaniem różnych substancji lub współistniejącym zaburzeniem psychicznym. Aby zdiagnozować bezsenność pierwotną, zaburzenie musi powodować znaczny stres lub upośledzenie w społecznym, zawodowym lub innym obszarze funkcjonowania. Dziewięć procent 9% Amerykanów zgłasza bezsenność, 35% do 40% Amerykanów zgłasza problemy z zasypianiem lub nadmierną senność w ciągu dnia. Pierwotne zaburzenia snu często współwystępują z zaburzeniami psychicznymi, chorobami neurologicznymi i sercowo-naczyniowymi.

Średnie wydatki na leczenie osób cierpiących na bezsenność w Stanach Zjednoczonych są o prawie o 2000 USD wyższe rocznie w porównaniu do osób bez problemów ze snem. Zły sen wiąże się również ze zwiększonym ryzykiem śmiertelności, hospitalizacji i wypadków komunikacyjnych. W aspekcie treningowym zmniejsza przyrosty siły, masy i mocy mięśni. 

Jak często występują zaburzenia snu u pacjentów psychiatrycznych?

W jednym z badań wzięto pod lupę 400 pacjentów w wieku 21-65 lat zgłaszających się do poradni z pierwotnym rozpoznaniem schizofrenii, zaburzeń nastroju lub zaburzeń lękowych na podstawie kryteriów ICD-9. Ponad 40% z nich cierpiała z powodu zaburzeń snu.

Okazało, się, że:

• z powodu PLMS/RLS (okresowe ruchy kończyn, zespół niespokojnych nóg) cierpiało 14,8% pacjentów
• z powodu zaburzeń oddychania podczas snu cierpiało 14,5%,
• z powodu parasomnii cierpiało 13,8% (grupa wielu różnorodnych zaburzeń snu, które polegają na występowaniu niechcianych mimowolnych zaburzeń ruchowych i innych odczuwanych subiektywnie zjawisk podczas przejścia między czuwaniem i snem),
• z powodu narkolepsji (chorobliwy sen, nagłe napady snu w ciągu dnia) cierpiało 12,5%
• z powodu zaburzeń rytmu dobowego cierpiało 4,5%.

Czy melatonina ma wpływ na bezsenność pierwotną?

MELATONINA PRZYCZYNIA SIĘ DO POPRAWY JAKOŚCI SNU I ZNACZĄCO UŁATWIA ZAŚNIĘCIE

W metaanalizie uwzględniono dziewiętnaście badań z udziałem 1683 osób. Melatonina wykazała znaczącą skuteczność w zmniejszaniu latencji snu (skracała czas potrzebny do zapadnięcia w sen nawet o 7 minut), wydłużała też całkowity czas snu średnio o ponad 8 minut (u niektórych osób o kilkanaście minut).

Eksperymenty o dłuższym czasie trwania i przy użyciu wyższych dawek melatoniny wykazały większy wpływ środka na skrócenie czasu potrzebnego do zaśnięcia i wydłużenie całkowitego czasu snu. Ogólna jakość snu uległa znacznej poprawie u pacjentów przyjmujących melatoninę w porównaniu z placebo.

Podsumowanie

Melatonina ma wpływ nie tylko na osoby zdrowe, ale też na pacjentów cierpiących z powodu pierwotnych zaburzeń snu. Rutynowo zaleca się stosowanie melatoniny przy podróżach lotniczych do innej strefy czasowej, zarówno na wschód, jak i na zachód. Przy podróżach na wschód zaleca się rozpoczęcie przyjmowania melatoniny w dawce 3–5 mg dziennie co najmniej 3 dni przed podróżą, co najmniej 3 godziny przed położeniem się do łóżka, A po jej przyjęciu unikania ekspozycji na światło. Dodatkowo zaleca się przyjmowanie 3–5 mg melatoniny na 1 godzinę przed typową dla nowej strefy czasu porą kładzenia się do snu.

W przypadku pobytu na zachodzie zaleca się melatoninę w dawce 0,5 mg do 1 mg w przypadku zbyt wczesnego wybudzania się ze snu. Wydaje się, iż melatonina może sprawdzać się w wielu przypadkach i stanowi alternatywę do podawania innych, niekoniecznie bezpiecznych środków.

Referencje, badania naukowe, piśmiennictwo:

Eduardo Ferracioli-Oda i in. Meta-Analysis: Melatonin for the Treatment of Primary Sleep Disorders https://doi.org/10.1371/journal.pone.0063773

Aditi Hombali i in. Prevalence and correlates of sleep disorder symptoms in psychiatric disorders https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30072039/

https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/bezsennosc/71278,zespol-niespokojnych-nog

https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/bezsennosc/79966,parasomnie

Maria Gałuszko – Węgielnik Rola psychoterapii poznawczo-behawioralnej w leczeniu bezsenności pierwotnej http://pbc.gda.pl/Content/5698/galuszko_wegielik.pdf

Adam Wichniak Standardy leczenia zaburzeń rytmu okołodobowego snu i czuwania Polskiego Towarzystwa Badań nad Snem i Sekcji Psychiatrii Biologicznej Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Część II. Diagnoza i leczenie http://www.psychiatriapolska.pl/uploads/images/PP_5_2017/815Wichniak_PsychiatrPol2017v51i5.pdf

Katarzyna Krysiak-Rogala, Wojciech Jernajczyk Zaburzenia snu u dzieci i młodzieży z zaburzeniami i chorobami psychicznymi – zaburzenia afektywne i lękowe http://www.psychiatriapolska.pl/uploads/images/PP_2_2013/303KrysiakRogala_PP2_2013.pdf