Organizm w normalnych warunkach nie potrzebuje więcej niż 0,5 g sodu dziennie. Maksymalna zalecana podaż sodu według WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) wynosi 2 g dziennie (do 5 g soli kuchennej). Średnie spożycie sodu w USA wynosi 3,4 g dziennie. Okazuje się, iż nadużywanie chlorku sodu jest związane z kancerogenezą.
- Czarne statystyki
- Skąd się bierze rak żołądka?
- Czy czynniki dietetyczne mają znaczenie?
- Spożycie soli, jakie ma znaczenie?
- Podsumowanie
Czarne statystyki
Rak żołądka to jeden z najczęstszych i najgorzej rokujących rodzajów nowotworów. W 2018 r. na świecie odnotowano ponad milion przypadków, z tego 782 tys.osób zmarło. Rak żołądka plasuje się na szóstej pozycji w zestawieniu, na pierwszym jest fatalnie rokujący rak płuca (ponad 2 mln przypadków rocznie, na świecie ~1,76 mln zgonów). W innych statystykach rak żołądka lokuje się na czwartej pozycji.
Chociaż wskaźniki zachorowalności na raka żołądka powoli spadały w ciągu ostatnich dziesięcioleci (np. w Chinach), oszacowano, że w 2005 r. zdiagnozowano tam 0,4 mln nowych przypadków i 0,3 mln zgonów z powodu tego nowotworu. W 2018 r. w Polsce nowotwory żołądka stanowiły 3,9% wszystkich nowotworów odnotowanych u mężczyzn oraz były przyczyną 5,7% zgonów z powodu nowotworów ogółem w tej grupie.
Skąd się bierze rak żołądka?
Zidentyfikowano kilka czynników ryzyka raka żołądka, w tym zakażenie Helicobacter pylori (H pylori), konsumpcja żywności konserwowanej solą, azotyny w diecie (najlepiej znany azotyn sodu E250, inne to E-249 azotyn potasu, E-251 azotan sodu, E-252 azotan potasu), palenie tytoniu, sięganie po alkohol, otyłość, promieniowanie i wywiad rodzinny (uwarunkowania genetyczne, np. grupa krwi A).
Jak widać, beztroski tryb życia przejawiany przez większość Polaków powoduje, że ich ciała zamieniają się w wylęgarnię nowotworów. Jestem szczerze zdziwiony, iż w Polsce odnotowuje się tylko nieco ponad 167 tys. nowotworów złośliwych rocznie, biorąc pod uwagę, jak odżywia się większość osób. Większość nie stroni od żywności konserwowanej solą (np. wędliny, frytki, ogórki kiszone i inne warzywa konserwowe, chipsy, paluszki, sery topione i żółte, mięsa, ryby, konserwy, solone pasty sojowe itd.), azotynów (znów np. wędliny, kiełbasy, parówki, pasztety drobiowo-wieprzowe, konserwy), alkoholu.
Otyłych jest coraz więcej. Większość ludzi regularnie sięga po fast foody, które szkodzą potrójnie: powodują otyłość (ryzyko raka), dostarczają wysokoprzetworzonego mięsa (ryzyko raka, mięso dawno sklasyfikowano w grupie czynników rakotwórczych) i są źródłem soli (ryzyko raka wskutek pośredniego oddziaływania np. na śluzówkę żołądka).
W 2018 r. do Krajowego Rejestru Nowotworów wpłynęły informacje o niemal 167,5 tys. nowych zachorowaniach na nowotwory i 101,4 tys. zgonach z ich powodu. W naszym społeczeństwie prawie 1,17 mln osób żyje z chorobą nowotworową rozpoznaną w ciągu poprzedzających 15 lat, z czego u 840 tys. diagnozę postawiono w ciągu poprzedzających 10 lat. Nowotwory złośliwe stanowią drugą przyczynę zgonów w Polsce, spowodowały w 2018 r. 25,9% zgonów mężczyzn i 23,1% zgonów kobiet.
Czy czynniki dietetyczne mają znaczenie?
Niezwykłe różnice geograficzne w częstości występowania raka żołądka wskazują, że czynniki dietetyczne, w tym konsumpcja określonych grup żywności, do których dodano sól i/lub azotany, mogą wpływać na ryzyko pojawienia się raka żołądka. Większość badań wskazuje, że średnie spożycie soli w każdej populacji było ściśle skorelowane ze śmiertelnością z powodu raka żołądka. Większość badań kliniczno-kontrolnych wykazała podobne wyniki, wskazując na umiarkowany do wysokiego wzrost ryzyka spożycia największej ilości soli lub solonej żywności.
Spożycie soli, jakie ma znaczenie?
Spożycie soli zostało po raz pierwszy opisane jako potencjalny czynnik ryzyka raka żołądka w 1959 r. W niektórych wczesnych badaniach stwierdzono, że używanie lodówek do przechowywania żywności jest skorelowane ze zmniejszeniem zachorowalności na raka żołądka. Dlaczego? Bo chłodzenie umożliwia ograniczenie podaży soli w diecie.
W japońskim badaniu sugerowano prawie liniową korelację między skumulowaną śmiertelnością z powodu raka żołądka a ilością wydalanej w ciągu 24 h soli w moczu. Badania eksperymentalne, w tym prowadzone na gryzoniach, również sugerują, że sól może odgrywać ważną rolę w etiologii raka żołądka. Na podstawie dostępnych danych eksperymentalnych i epidemiologicznych w raporcie z konsultacji eksperckich Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)/Food and Agriculture (FAO) z 2003 r. stwierdzono, że „żywność konserwowana solą i sól prawdopodobnie zwiększają ryzyko raka żołądka”.
Spośród dwunastu badań, w których oszacowano spożycie solonych ryb, w czterech wykazano silny, statystycznie istotny wzrost ryzyka raka (nawet 5,5-krotny!). W innych dwunastu badaniach oceniano spożycie solonej pasty sojowej, solonych dodatków i innych słonych potraw. W dziewięciu z nich zaobserwowano umiarkowany wzrost ryzyka raka przy większym spożyciu soli, w pozostałych trzech nie znaleziono związku.
Kolejne badanie naukowe
W czterech badaniach japońskich wykazano statystycznie istotne powiązania między nadmiernym spożyciem soli a rakiem żołądka. Ryzyko rosło co najmniej dwukrotnie, w niektórych przypadkach pięciokrotnie (w zależności od skali nadużywania chlorku sodu). W jednym eksperymencie stwierdzono znaczące ryzyko pojawienia się raka żołądka zarówno u mężczyzn, jak i kobiet po 10 latach obserwacji 20 300 mężczyzn i 21 812 kobiet.
W innym badaniu przeprowadzonym na wiejskich obszarach Japonii z udziałem 8 035 pacjentów, u których odnotowano 76 zgonów z powodu raka żołądka, wykazano nawet ponad pięciokrotnie większe ryzyko raka przy najczęstszym spożyciu mocno solonej żywności. W badaniu obejmującym 18 684 mężczyzn i 20 381 kobiet stwierdzono zależny od dawki związek między spożyciem soli a ryzykiem raka żołądka u mężczyzn. W tej grupie osób stwierdzono 486 potwierdzonych histologicznie przypadków raka żołądka (358 mężczyzn i 128 kobiet).
Kentaro Shikata i in. w 2006 r. opublikowali doniesienia na łamach „International Journal of Cancer”. Obserwacją objęto 2 476 osób w wieku 40 lat lub starszych i podzielono na 4 grupy według ilości dziennego spożycia soli: miej niż 10 g, od 10 G do 12,9 g, od 13 g do 15,9 g, lub więcej niż 16 g. Obserwacje kontynuowano przez 14 lat. U 93 osób z tej grupy rozwinął się rak żołądka.
Stwierdzono, że zjadanie:
- od 10 g do 12,9 g soli jest związane z 2,42-krotnie większym ryzykiem raka żołądka
- od 13 g do 15,9 g ponad dwukrotnie
- więcej niż 16 g dziennie prawie trzykrotnie
Przy tym warto pamiętać, iż nadmierna ilość soli wywiera niszczący wpływ na cały organizm. Pojawiający się po wielu latach rak żołądka jest tak naprawdę tylko "wisienką na torcie". Nadmierne spożycie soli wiąże się z wyższym ryzykiem rozwoju przewlekłej choroby nerek (automatycznie oznacza ona znacząco wyższe ryzyko sercowo-naczyniowe ze względu na rolę nerek w regulacji, chociażby ciśnienia krwi).
Nadmiar sodu może przyczyniać się do utraty wapnia z tkanki kostnej. W jednym z badań u uczestników, którzy spożywali dziennie ponad 4 g sodu, odnotowano 2,5-krotny wzrost ryzyka wystąpienia udaru mózgu, w porównaniu do osób spożywających mniej niż 1,5 g sodu na dobę. Nadmiar sodu podwyższa ciśnienie krwi. Podwyższone ciśnienie krwi odpowiada za 7,6 mln zgonów rocznie na całym świecie (13,5% wszystkich), więcej niż jakiekolwiek inne czynniki ryzyka. Około 54% udarów i 47% chorób wieńcowych (np. zawał) serca można przypisać wysokiemu ciśnieniu krwi. Przyczynia się np. do remodelingu i spadku funkcji lewej komory serca oraz uszkodzenia nerek.
Podsumowanie
Na rozwój większości nowotworów można wpływać, modyfikując dietę, aktywność fizyczną, zmieniając szeroko rozumiany styl życia. Niestety, większość ludzi nie robi nic, aby odżywiać się zdrowiej, czerpiąc np. z warzyw, owoców, zdrowych źródeł tłuszczów, węglowodanów o wolnej kinetyce (ryż, kasza, makaron, pieczywo razowe) oraz odpowiednich zasobów protein (jajka, białka serwatkowe, ryby, rośliny strączkowe itd.). Świadomie wybierają produkty, które mogą zabrać im całe dekady życia.
Referencje, badania naukowe, piśmiennictwo:
http://onkologia.org.pl/wp-content/uploads/Nowotwory_2018.pdf
Xiao-Qin Wang i in. Review of salt consumption and stomach cancer risk: Epidemiological and biological evidence https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2682234/
Kentaro Shikata i in. A prospective study of dietary salt intake and gastric cancer incidence in a defined Japanese population: The Hisayama study https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/ijc.21822
https://mcdonalds.pl/tabela-wartosci-odzywczych
Hisatomi Arima i in. Mortality patterns in hypertension https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22157565/
Chang-YunYoon “High and low sodium intakes are associated with incident chronic kidney disease in patients with normal renal function and hypertension” https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0085253817307640
Dorota Czerwińska, Anna Czerniawska „Ocena spożycia sodu, z uwzględnieniem soli kuchennej jako jego źródła, w wybranej populacji warszawskiej” http://wydawnictwa.pzh.gov.pl/roczniki_pzh/pobierz-artykul?id=585
Agnieszka Latoch “Stan wiedzy na temat produktów mięsnych jako głównego źródła sodu w diecie wśród lubelskich studentów”
Sodium Intake in Populations: Assessment of Evidence https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK201520/
http://www.who.int/nutrition/publications/guidelines/sodium_intake_printversion.pdf
Graudal NA1, Hubeck-Graudal T2, Jurgens G3 „Effects of low sodium diet versus high sodium diet on blood pressure, renin, aldosterone, catecholamines, cholesterol, and triglyceride” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28391629
Szivak TK, Hooper DR, Kupchak BK, Apicella JM, Saenz C, Maresh CM, Denegar CR, Kraemer WJ. “Adrenal Cortical Responses to High Intensity, Short Rest, Resistance Exercise in Men and Women.” J Strength Cond Res. 2012 May 3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22561973
Bracken RM1, Linnane DM, Brooks S. “Plasma catecholamine and nephrine responses to brief intermittent maximal intensity exercise” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18297236
Williams JS1, Williams GH, Jeunemaitre X, Hopkins PN, Conlin PR. “Influence of dietary sodium on the renin-angiotensin-aldosterone system and prevalence of left ventricular hypertrophy by EKG criteria” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15361890
William B. Farquhar, PhD,* David G. Edwards, PhD,* Claudine T. Jurkovitz, MD, and William S. Weintraub, MD “Dietary Sodium and Health: More Than Just Blood Pressure” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5098396/
Garg R1, Sun B2, Williams “Effect of low salt diet on insulin resistance in salt-sensitive versus salt-resistant hypertension”.
A jak się do tego ma suplementacja sodą oczyszczoną?
Nie bawiłbym się w tego typu eksperymenty, duże ryzyko sajdów, niewielkie zyski.
mieso, ryby, ogorki kiszone, warzywa konserwowe - co bys nie zjadl to rak ; pozostaje tylko woda i oddychanie zanieczyszczonym powietrzem ;)
Nie będę walił ogólnikami że wszystko zależy od tego ile danego produktu spożywasz. Mamy najgorsza jakość jedzenia w EU - wg najnowszego raportu NIK, dokładając do tego krystaliczne powietrze i wyśmienitą służbę zdrowia, piękna recepta na problemy.
Nadmiar soli w ogóle upośledza odporność, nie tylko naraża na raka.
Na raka sobie w dzisiejszych czasach trzeba zasłużyć i żyć wystarczająco długo, żeby się rozwinął, a przy upośledzonej odporności coraz bardziej zagrażają ludziom infekcje dołączone do chorób krążenia. Sól w nadmiarze przyczynia się do jednych i drugich.
Pamiętam, jak dziś, jak Dietetyk Domeradzki z potreningu zalecał w diecie ogórki kiszone codziennie. Też to uważałem za idiotyzm, no ale przecież płaci się za te plany i komuś by się zdawało - trzeba zaufać.
Kluczem jest ilość
A ja niektórym ludziom zalecam ludziom soki, ale w co drugim artykule je piętnuję. Dlaczego? Bo trochę soku po treningu, szczególnie jak ktoś mocno ćwiczył, nie zaszkodzi. Niemniej większość ludzi je po prostu nadużywa. Tak samo pewna ilość soli jest niezbędna, grunt to znać umiar.
Jest jakiś zamiennik soli?
Ludzie jedzenie beż soli smaku nie ma
Powoli zmniejszać ilość dodawanej soli, bo nie ma potrzeby całkowicie rezygnować. Nie odcinać też gwałtownie, bo wiadomo, że w ten sposób najmocniej odczują to Twoje kubki smakowe. Niby są pseudo-zamienniki, ale to nie to samo https://potreningu.pl/artykuly/dietetyka-i-zdrowe-odzywianie/co-zamiast-soli-by-dania-nadal-byly-smaczne-5134
wykluczyc mozna z wiekszosci produktow :)
ja np nie sole ryzku, makaronu, ziemniaki bardzo delikatnie.
Mieso posypuje czerwona poparyka i pieprzem glownie, nie sole np wieprzowiny,
kurczaka niestety nieco musze