Każdy z nas miewa czasami zwątpienia, ale jeśli masz wręcz obsesję na punkcie swoich niedoskonałości, albo uważasz, że nie zasługujesz na szczęście, to możesz mieć do czynienia z kompleksem niższości. Możesz poważnie sobie zaszkodzić, poprzez ciągłe mówienie do siebie w negatywny sposób i zasypywanie się obelgami. Czym jest kompleks niższości? Co warto wiedzieć o objawach, skutkach i leczeniu? Postaramy się to w skrócie omówić.
Czym jest kompleks niższości?
Kompleks niższości to chronicznie niska samoocena lub bardzo negatywny obraz siebie z powodu postrzeganych niedoskonałości. Choć nie jest to schorzenie samo w sobie, ale może być oznaką m.in.:
- lęków
- depresji
- zespołu stresu pourazowego (PTSD)
- innych zaburzeń psychicznych lub zaburzenia osobowości
Jakie są objawy kompleksu niższości?
Pamiętaj, że kompleks niższości nie jest diagnozą medyczną. Koncepcja ta została sprecyzowana przez lekarza i psychoterapeutę Alfreda Adlera w 1907 roku. Przyjęła się w niektórych kręgach psychologicznych, ale eksperci i tak zwykle określają ją jako po prostu niską samoocenę.
Objawy kompleksu niższości mogą obejmować:
- poczucie bezwartościowości
- uczucie niepokoju lub zmartwienia
- brak motywacji
- niska samoocena i brak pewności siebie
- nieradzenie sobie z zadaniami społecznymi
- słabe wyniki w pracy lub szkole
Kompleks niższości może wywoływać różne reakcje behawioralne w zależności od osobowości danej osoby np.:
- wycofanie
- poszukiwanie uwagi lub pochlebstwa
- nerwowe i niespokojne zachowanie w otoczeniu innych osób
- nadmierne skupianie się na sobie i swoich "nieszczęściach"
- trudności z nawiązaniem przyjaźni lub pozostaniem w związku
Co powoduje kompleks niższości?
Kompleks niższości może wynikać z problemów ze zdrowiem psychicznym (np. lęków czy depresji) lub czynników zewnętrznych, takich jak negatywna presja społeczna lub trauma z przeszłości.
Nie ma zbyt wielu badań nad tym, co powoduje kompleks niższości, ale naukowcy przyjrzeli się samemu zjawisku niskiej samooceny. Kilka niewielkich badań obejmujących dużą grupę nastolatków wykazało, jakie są najczęstsze czynniki wpływające na negatywny obraz samego siebie.
Należą do nich:
- doświadczenie traumy lub nadużycia
- nadwaga lub otyłość
- oglądanie telewizji przez ponad 3 godziny dziennie
- bycie "innym" np. inny kolor skóry, inne wyznanie itp.
- bycie kobietą
Badanie ujawniło również kilka czynników, które zwiększają poczucie własnej wartości:
- zaangażowani rodzice
- sukcesy w szkole lub pracy
- regularna aktywność fizyczna (szczególnie sporty zespołowe)
- wyższe dochody gospodarstwa domowego
Ogólnie rzecz biorąc, zbiór negatywnych okoliczności zewnętrznych — przemoc, bezrobocie lub niezadowolenie ze swojego wyglądu — może prowadzić do niszczącego poczucia bezradności i niższości. Łatwo zobaczyć, jak rasizm, seksizm, klasizm (dyskryminacja klasowa) i ableizm (dyskryminacja osób niepełnosprawnych) mogą osłabić poczucie własnej wartości. W dzisiejszych czasach dochodzi jeszcze kolejny czynnik — Internet i strach przed ośmieszeniem przed społeczeństwem poprzez to źródło.
Jakie są długoterminowe skutki kompleksu niższości?
Trwałe poczucie niskiej wartości może mieć kilka negatywnych skutków:
- wzrasta ryzyko rozwoju lęku i depresji
- wzmaga problemy z uwagą
- mogą się pojawić myśli samobójcze
- większe ryzyko sięgnięcia po używki
- częstsze izolacje społeczne
Jak zdiagnozować chronicznie niską samoocenę?
Jak już napisałam, kompleks niższości nie jest diagnozą medyczną, ale nie oznacza to, że nie można się zgłosić po pomoc. Jeżeli bardzo często czujesz się bezwartościowo, bezradnie i uważasz, że nie zasługujesz na szczęście, porozmawiaj z terapeutą.
Powiedz co czujesz, jak często tak się dzieje, czy uczucia i nastroje pojawiają się ot tak, czy coś je wyzwala. Twój kompleks niższości może być oznaką depresji lub innego problemu ze zdrowiem psychicznym. Nie lekceważ tego i nie bój się poprosić o pomoc.
Jak przezwyciężyć kompleks niższości?
Spróbuj zacząć rozmawiać
Jednym z pierwszych kroków jest uświadomienie sobie problemu i tego, że nie jest się w tym osamotnionym. Jeżeli nie jesteś gotowa na terapię, spróbuj najpierw porozmawiać z kimś bliskim, z przyjacielem. Może to pomóc zakończyć milczenie i pętlę negatywnych myśli kierowanych do siebie.
Ćwicz pozytywną rozmowę z samą sobą
Jedna negatywna myśl prowadzi do drugiej. I tak samo jest na odwrót — jedna pozytywna myśl przyczyni się do powstawania kolejnej. Zacznij się komplementować i to najlepiej na głos. Pozytywna samoocena pomoże Ci zmienić nieco mechanizm myśli w głowie.
Zadbaj o ruch
Ćwiczenia uwalniają dobre emocje. Dzieje się to za sprawą większego wydzielania endorfin i serotoniny. Co więcej, podjęcie aktywności fizycznej to dowód na to, że masz w sobie moc!
Spróbuj terapii
Szukanie profesjonalnej pomocy u psychoterapeuty to żaden wstyd. Pomoże Ci on zrozumieć, dlaczego masz tak niską samoocenę. Dobrze się tutaj sprawdza terapia behawioralno-poznawcza. Dzięki niej nauczysz się rozpoznawać mechanizmy, które wyzwalają u Ciebie negatywne myślenie i będziesz w stanie wcześniej zareagować, żeby nie doprowadzić do ich pojawiania się.
Podsumowanie
Chronicznie niska samoocena, kompleks niższości, to utrzymująca się niska samoocena i stan niepewności z powodu postrzeganego niedoboru. Nie jest to formalna diagnoza psychologiczna, co nie znaczy, że nie można się zgłosić po pomoc do terapeuty.
Niektórzy ludzie z kompleksem niższości reagują potrzebą samoizolacji, a inni wręcz przeciwnie, szukają ciągłej uwagi. Każdy, kto tego doświadcza, powinien skupić się na wyeliminowaniu problemu, ponieważ może prowadzić on nawet do depresji. Pomocne mogą być pozytywne rozmowy, komplementowanie siebie, ćwiczenia fizyczne oraz terapia.
Źródła
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/labs/pmc/articles/PMC2914631
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/labs/pmc/articles/PMC6142332
