Produkty z yerba mate sprzedają się jak ciepłe bułeczki, sprzedaż w serwisach aukcyjnych jest liczona w setkach, ba, w tysiącach opakowań. Czy to możliwe, że napary z tej rośliny wcale nie są takie zdrowe? Cóż. Przyjrzymy się badaniom naukowym i wyciągnijmy z nich wnioski. Na początku potrzebne jest wprowadzenie do tematu nowotworów.
Wprowadzenie
Pierwszy kontrargument, który się pojawi, brzmi: „ale tysiące ludzi ją piją i …”. To nie jest żaden argument. Nie wiesz, czy picie naparów z yerba mate nie zaowocuje pojawieniem się raka, bo do tego trzeba dziesiątek lat i wydania setek tysięcy dolarów na badania. Niemniej takie dane istnieją i za chwilę się z nimi zapoznasz.
Poza tym większość ludzi podejmuje nieracjonalne działania, wybiera nieperspektywiczne wykształcenie, źle się odżywia, nie prowadzi aktywności fizycznej, ma nadwagę lub otyłość, pije alkohol (kancerogen I klasy), pali tytoń. Poza tym zastanówmy się - ludzie często posługują się argumentem blisko nieokreślonej „chemii” w produktach spożywczych, która ma powodować raka.
Skąd się biorą nowotwory?
Zwykle ludzie nie dostrzegają tego, co naprawdę im szkodzi i jest dosłownie, na wyciągnięcie ręki. Udowodnione działanie rakotwórcze ma oddychanie skażonym powietrzem. Przykładowo głównym źródłem rtęci jest spalanie produktów ropy naftowej i węgla. W sąsiedztwie elektrowni węglowej w badaniach naukowych identyfikowano 400 g rtęci na hektar („Polska węglem stoi”, a to, że ktoś umrze, to nieważne).
Wszechobecne pyły a zgodny
Pyły zawieszone (PM) pojawiają się w powietrzu jako cząstki stałe, kropelki cieczy, w konsekwencji spalania paliwa, zwłaszcza oleju napędowego (silniki Diesla; transport samochodowy), pożarów, uprawiania roślin (rolnictwa) oraz wskutek pozyskiwania energii z węgla (elektrownie węglowe, w Polsce większość energii pochodzi z węgla.). Dominujący udział w produkcji energii w grudniu 2021 r. w Polsce miały elektrownie na węgiel (76 proc.), w tym brunatny (28,3 proc.) i kamienny (47,7 proc.).
W USA pył zawieszony (PM 2.5) odpowiada za 200 tysięcy przedwczesnych zgonów rocznie ze względu na jego wpływ na dysfunkcję naczyń, miażdżycę tętnic, dysfunkcję układu autonomicznego i nadciśnienie. Czy ktoś się tym przejmuje? Czy ktoś policzył auta niespełniające żadnych norm, mające co najmniej kilkanaście lat, z wyciętymi filtrami DPF lub samochody tak stare, iż niemające tych technologii? Czy ktoś zastanowił się, jaki wpływ na zdrowie mają transport drogowy, elektrownie węglowe?
Sól, alkohol, palenie i przetwarzanie żywności
Idźmy dalej, potencjał rakotwórczy ma zwykła sól, której większość ludzi nadużywa. Tak samo jest z piciem alkoholu i paleniem tytoniu. W ostatnich dekadach bezsprzecznie z kancerogenezą (powstawaniem raka) powiązano jedzenie czerwonego mięsa i wysoko przetwarzanego mięsa (często zawiera duże ilości soli, a to nie jest przypadek).
Przetwarzanie oznacza każde działanie, które znacznie zmienia produkt wyjściowy, w tym ogrzewanie (grillowanie, smażenie w głębokim tłuszczu i innego rodzaju obróbka termiczna), wędzenie, solenie, dojrzewanie, suszenie, marynowanie, ekstrakcję, wyciskanie lub połączenie tych procesów. Tego rodzaju mięsa są czynnikiem kancerogennym I klasy wg Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem (IARC).
Być może picie yerba mate jest jednym z czynników powodujących raka, a ludzie winę za pojawienie się choroby upatrują w zamiennikach cukru (w słodzikach), w konserwantach i innych dodatkach do żywności.
Yerba mate, pierwsze poszlaki dotyczące rakotwórczości
Jak podaje na łamach „Polish Journal of Pathology” Justyna Szumiło częstość występowania raka płaskonabłonkowego przełyku (ESCC) charakteryzuje się dużymi różnicami geograficznymi, rasowymi i etnicznymi. Obszary o wysokim ryzyku sięgają od wschodniej Turcji po północno-wschodnie Chiny. Wysoką zapadalność notuje się w Japonii, Tajlandii, RPA i krajach Afryki Wschodniej oraz w Argentynie, Brazylii i Puerto Rico. W Europie nowotwór ten jest częsty na niektórych obszarach Francji (Calvados), Włoch (Lombardia) i Portugalii.
Czy to tylko zbieg okoliczności?
Można wierzyć w zbiegi okoliczności, ale rak płaskonabłonkowy przełyku jest częstą przyczyną zgonów w Ameryce Południowej, w tym w Brazylii, północno-wschodniej Argentynie, Urugwaju i Paragwaju. Picie wodnego naparu z ziela Ilex paraguariensis (yerba mate lub erva mate) jest uważane za główną przyczynę ESCC w tych obszarach Ameryki Południowej. Powszechne jest tam spożywanie dużych ilości naparu yerba mate i ten zwyczaj powiązano z występowaniem raka płaskonabłonkowego przełyku.
Wyniki niektórych badań wskazują, że tylko temperatura naparu wiąże się z ryzykiem ESCC. Jednak w innych opracowaniach stwierdzono, że zarówno wysoka temperatura, jak i wielkość spożycia mate była istotna i była niezależnie powiązana z ryzykiem pojawienia się raka.
Bezpośrednie dowody rakotwórczości i mutagenności yerba mate
Niedawno pisałem o szkodliwości grillowanego mięsa. W badaniach naukowych wieprzowina satay przygotowywana w procesie grillowania na węglu drzewnym wygrała w niechlubnym zestawieniu, mięso zawierało od 81 do 132 nanogramów wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w gramie mięsa. Najmniej wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych zawierało mięso kurczaka grillowane w piekarniku.
Tymczasem, w badaniach opublikowanych na łamach „Cancer Epidemiology Biomarkers and Prevention” w 2008 r. naukowcy dokonali analizy składu 8 produktów z yerba mate. Przygotowywano je w naparach sporządzonych z gorącą (80°C) lub zimną (5°C) wodą. Szukano kancerogenów takich jak: benzo(a)piren (w wyszukiwarkach wystarczy wpisać frazę: Benzo[a]pyrene), naftalen, fluoren, fenantren, antracen itd. Benzo(a)piren to związek, który podejrzewano o rakotwórczość od wielu dekad, łatwo odnaleźć badania, chociażby z lat 70. XX wieku!
Jednak dopiero w 2012 r. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem zakwalifikowała go w kategorii pierwszej, czyli stwarza on realne zagrożenie dla człowieka i należy unikać kontaktu z tą trucizną (w praktyce nie jest to możliwe, bo często występuje jako skażenie powietrza). Lista rakotwórczych substancji jest za darmo dostępna tutaj: https://monographs.iarc.who.int/list-of-classifications Benzo(a)piren nie tylko wywołuje raka, potrafi także uszkadzać DNA, działa mutagennie wg opracowań np. z „Biochemical Pharmacology”. Związki z grupy WWA są mutagenne i rakotwórcze.
Co się okazało?
Stwierdzono, iż całkowite stężenia 21 wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w różnych markach yerba mate wahały się od 536 do 2906 nanogramów na gram suchych liści. Stężenia benzo[a]pirenu wahały się od 8,03 do 53,3 nanogramów w gramie suchych liści. Dodatkowo naukowcy stwierdzili, iż do napoju dostaje się nawet 37% WWA i 50% benzo(a)pirenu.
To znaczy, że liście yerba mate zawierają od 20 do 400 razy więcej wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) w gramie produktu w porównaniu do grillowanego mięsa (w zależności od rodzaju grillowania). Jeśli do napoju przygotowanego z yerba mate przedostaje się tylko 37% WWA, to i tak mamy do czynienia ze stężeniami od 200 ng do 1000 ng. W najlepszym przypadku i tak wielokrotnie więcej dostaje się do napoju z yerba mate, niż mielibyśmy z grillowanego na węglu drzewnym mięsa (od kilku do kilkudziesięciu razy!)
Czy to znaczy, że każdy, kto pije yerba mate, zachoruje na raka?
Nie. To, iż metabolity alkoholu są rakotwórcze, nie oznacza, że każdy, kto sięga po etanol zachoruje na raka. Są ludzie, którzy palą papierosy i umierają z powodu raka dość szybko, młodo, inni kontynuują nałóg przez dziesiątki lat. Natura nie jest sprawiedliwa, jest to rodzaj loterii. Można przyjąć, iż wszystko, co robisz, ma mniejszy lub większy wpływ na dalsze życie.
Nakładające się zagrożenia
Należy tu uwzględnić: predyspozycje genetyczne, aktywność fizyczną, dietę, ekspozycję na promieniowanie UV, nadmierną konsumpcję soli kuchennej (rak żołądka), przetworzone mięso i inne produkty o wysokim stopniu przetworzenia, mieszkanie w skażonym środowisku (smog, nasilony transport samochodowy, elektrownie węglowe itd.), ekspozycję zawodową na rozmaite związki chemiczne (lakiernicy, strażacy, fryzjerki, rolnicy, hutnicy; zawodowy kontakt ze środkami owadobójczymi), pracę w godzinach nocnych i zmianową (zaburzenia rytmów dobowych), picie gorących napojów, narażenie na wirusa brodawczaka ludzkiego (onkogenne odmiany HPV), HIV (immosupresja), infekcję malarią, jedzenie smażonych i grillowanych potraw (bądź poddanych długotrwałej obróbce termicznej), narażenie na promieniowanie przenikliwe.
https://www.youtube.com/watch?v=3ZpQHi12Dk0
Czy warto pić yerba mate?
Naparowi przypisuje się rozmaite właściwości prozdrowotne, ale chodzi o to, „żeby te plusy nie przesłoniły wam minusów”. Niech każdy sam wyciągnie wnioski z przedstawionych danych naukowych.
Referencje:
Farin Kamangar, Michele M. Schantz, Christian C. Abnet, Renato B. Fagundes, Sanford M. Dawsey; High Levels of Carcinogenic Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in Mate Drinks. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 1 May 2008; 17 (5): 1262–1268. https://doi.org/10.1158/1055-9965.EPI-08-0025
Elliyana Nadia Hamidi I IN. Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs) and their Bioaccessibility in Meat: a Tool for Assessing Human Cancer Risk
Szumiło J. Rak płaskonabłonkowy przełyku. Polish Journal of Pathology Supplement. 2013:1-9.
Liamin M, Boutet-Robinet E, Jamin EL, Fernier M, Khoury L, Kopp B, Le Ferrec E, Vignard J, Audebert M, Sparfel L. Benzo[a]pyrene-induced DNA damage associated with mutagenesis in primary human activated T lymphocytes. Biochem Pharmacol. 2017 Aug 1;137:113-124. doi: 10.1016/j.bcp.2017.04.025. Epub 2017 Apr 29. PMID: 28461126.
https://www.cire.pl/artykuly/opinie/produkcja-energii-elektrycznej-z-oze---podsumowanie-roku-2021-
https://zdrowie.pap.pl/srodowisko/zanieczyszczenie-powietrza-bardziej-szkodliwe-niz-wczesniej-sadzono
Krittanawong C, Qadeer YK, Hayes RB, Wang Z, Virani S, Thurston GD, Lavie CJ. PM2.5 and Cardiovascular Health Risks. Curr Probl Cardiol. 2023 Jun;48(6):101670. doi: 10.1016/j.cpcardiol.2023.101670. Epub 2023 Feb 23. PMID: 36828043.
Zhang B, Weuve J, Langa KM, et al. Comparison of Particulate Air Pollution From Different Emission Sources and Incident Dementia in the US. JAMA Intern Med. Published online August 14, 2023. doi:10.1001/jamainternmed.2023.3300
Lo WC, Ho CC, Tseng E, Hwang JS, Chan CC, Lin HH. Long-term exposure to ambient fine particulate matter (PM2.5) and associations with cardiopulmonary diseases and lung cancer in Taiwan: a nationwide longitudinal cohort study. Int J Epidemiol. 2022 Aug 10;51(4):1230-1242. doi: 10.1093/ije/dyac082. PMID: 35472171.
Shin TH, Kim SG, Ji M, Kwon DH, Hwang JS, George NP, Ergando DS, Park CB, Paik MJ, Lee G. Diesel-derived PM2.5 induces impairment of cardiac movement followed by mitochondria dysfunction in cardiomyocytes. Front Endocrinol (Lausanne). 2022 Sep 28;13:999475. doi: 10.3389/fendo.2022.999475. PMID: 36246901; PMCID: PMC9554599
