Odwodnienie zabiło wielu uczestników maratonów, selekcji SAS (brytyjskich sił specjalnych), jest to jedna z częstszych przyczyn śmierci w krajach rozwijających się. Odwodnienie często dotyka osoby bardzo młode lub w podeszłym wieku. W ten sposób zmarło wielu zapaśników i bokserów, którzy „robili wagę” (pozbywali się wody, aby zmieścić się w kategorii wagowej).
Odwodnienie a funkcjonowanie mózgu
Znaczna utrata wody może nastąpić wskutek procesów fizjologicznych związanych z pracą, treningiem, zawodami w ciężkich warunkach otoczenia (wilgotność, temperatura, wysokość). Istnieje szereg mechanizmów, w jaki ciało pozbywa się ciepła, np. wymienia ciepło z otoczeniem na drodze promieniowania (60%) oraz kondukcji, konwekcji i parowania.
Ponadto znaczna utrata wody może wystąpić wskutek infekcji przewodu pokarmowego. W krajach rozwijających się choroby biegunkowe są główną przyczyną zgonów dzieci, powodując około 1,5 – 2,5 mln zgonów rocznie.
Wbrew obiegowym opiniom najczęstszą przyczyną zgonów kulturystów jest nierównowaga elektrolitowa i odwodnienie. Dążą oni do ostatniego szlifu i pozbywają się resztek wody, co jest zabójcze dla nerek, serca czy wątroby – słowem, ogólnego funkcjonowania organizmu.
Bez wody ludzie mogą przeżyć tylko kilka dni. Woda stanowi od 75% masy ciała niemowląt do 55% u osób starszych i jest niezbędna dla utrzymania homeostazy komórkowej i życia. Zabiegi związane z restrykcją płynów, sodu i stosowaniem diuretyków nasilają objawy np. wynikające z zaburzeń pracy serca, spadku efektywności lewej komory (spadek frakcji wyrzutowej, typowy skutek nadużywania SAA i hormonu wzrostu), uszkodzenia nerek czy wątroby. A przecież większość kulturystów nie zdaje sobie sprawy z faktu, iż ma uszkodzone nerki, wątrobę i serce!
Wspomniane narządy mają duże rezerwy czynnościowe, a odwodnienie pcha je na skraj przepaści. Przykładowo, brak wody może wywołać ostrą przednerkową niewydolność nerek. Normalnie u kulturysty nerki nie manifestowałyby swojej dysfunkcji, ale może się tak stać po dużych dawkach diuretyków, np. pętlowych, czy stosowaniu środków powodujących przesunięcia jonów (np. pewien kulturysta doznał porażenia po zawodach prawdopodobnie wskutek nadużywania diuretyków i pochłonięcia wielkiej ilości węglowodanów). 28-latek doznał paraliżu wskutek hipokaliemii oraz rozpadu mięśni. Paraliż objął obie nogi zawodnika, rozwijał się przez ponad 12 godzin.
Pięć dni wcześniej zawodnik uczestniczył w lokalnych zawodach kulturystycznych. Zapewne po okresie wyrzeczeń postanowił sobie pofolgować i pochłonął gigantyczne ilości węglowodanów, z czym wiązał się 10 kg przyrost masy ciała. Hipokaliemia może wystąpić przy niedoborach potasu w diecie, oparzeniach, biegunkach, wymiotach, przy stosowaniu diuretyków (poza tymi oszczędzającymi potas), po przedawkowaniu lukrecji, przy nadużywaniu glukozy i insuliny (dożylnie), po urazach, zabiegach chirurgicznych, przy kwasicy kanalikowej itd. Jeśli dodamy do tego odwodnienie (jakże typowe dla zawodników występujących na scenie), to mamy receptę na problemy. Kulturyści bardzo często przesadzają z podażą węglowodanów, diuretyków i insuliny.
Odwodnienie a układ nerwowy
W badaniach poziom odwodnienia większy niż 2% zmniejszał zdolność odtwarzania z pamięci krótkotrwałej słów i liczb zarówno u młodych dorosłych, jak i osób starszych. Zjawisko obserwowano niezależnie od metody stosowanej do wywoływania odwodnienia i warunków środowiskowych, w których dokonano pomiarów. Gopinathan i in. stwierdzili istotny, szkodliwy wpływ odwodnienia na pamięć krótkotrwałą w kontekście zapamiętywania słów. Nieprawidłowe odpowiedzi zwiększały się przy utracie 1% wody, a im więcej wody utraciła dana osoba, tym gorsze miała wyniki w testach.
Dzieci w wieku szkolnym w stanie dobrowolnego odwodnienia wypadały również gorzej w zadaniu pamięci krótkotrwałej (sekwencjach liczbowych) wykonywanych w południe, niż grupy, które były nawodnione. Upośledzenie pamięci krótkotrwałej z powodu niedoboru płynów było widoczne od godziny 9 rano u młodych, zdrowych osób.
Kiedy młode, zdrowe osoby pozbawiono płynów, wykazywały znaczący spadek zdolności koncentracji oraz obniżenie czujności. Działo się tak nawet po utracie tylko 1% wody w organizmie po 13 godzinach. Zjawisko pogłębiło się po 24-godzinach restrykcji płynów i związanej z nią utracie 1,8% wody z ustroju oraz po 37 godzinach, po utracie 2,7% wody z ustroju.
Ponadto odwodnienie powodowało zmęczenie i bóle głowy już po 24 godzinach. Poziom odwodnienia powyżej 2% skutkował wyraźnym spadkiem subiektywnie ocenianej czujności i koncentracji, większym zmęczeniem i odczuwaniem senności, jak również bólami głowy. Działo się tak niezależnie, czy badanych wystawiano na działanie wysokiej temperatury, intensywne ćwiczenia, niedobór płynów czy połączenie tych metod. Shirreffs i in. nie znaleźli znaczących różnic między płciami w odczuwaniu skutków odwodnienia.
Podsumowanie
Odwodnienie jest zjawiskiem zagrażającym życiu. Tego typu przypadki śmierci zostały opisane w RPA w 1981 r. i dotyczyły sportowców biorących udział w zawodach wytrzymałościowych trwających ponad 7 godzin. Niemniej według posiadanych przeze mnie danych, silne odwadnianie się może nasilać wszystkie problemy i dysfunkcje występujące u kulturystów, związane z sercem, nerkami, układem krążenia czy wątrobą. Dlatego kulturyści umierają i będą umierać. Z jednej strony odpowiada za to utrzymanie nadmiarowej masy ciała, z drugiej uszkodzenie nerek, serca i wątroby po farmakologii (np. rhGH, sterydy anaboliczno-androgenne), a wszystkie te problemy może nasilać odwodnienie.
Referencje:
Ana Adan Cognitive Performance and Dehydration https://www.researchgate.net/publication/230600141_Cognitive_Performance_and_Dehydration
Barry M. Popkin Water, Hydration and Health https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2908954/
Marek Kretowicz, Jacek Manitius „Odwodnienie jako przyczynek do rozważań nad chorobą z przegrzania — opis przypadku” https://journals.viamedica.pl/choroby_serca_i_naczyn/article/viewFile/12078/9956
Ilona Idasiak-Piechocka „Odwodnienie — patofizjologia i klinika” https://journals.viamedica.pl/forum_nefrologiczne/article/download/18592/14616
Praca pod redakcją K. Klukowskiego „Medycyna Sportowa” Medical Tribune, Polska; dr hab. Prof. Nadzw. AWF Aleksander Tyka „Co należy wiedzieć o saunie?”
E. Mutschler "Farmakologia i toksykologia", WYDANIE III
Magdalena Szklarek „Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej” http://a.umed.pl/pl/dydaktyka/doc/choroby_wewnetrzne/Gospodarka%20wodno-elektrolitowa%202013.pdf
Drabczyk R., Goncerz G.: „Hiponatremia związana z wysiłkiem fizycznym: podsumowanie stanowiska ekspertów międzynarodowej konferencji uzgodnieniowej”. Med. Prakt., 2016; 7-8: 15–22 https://www.mp.pl/treningzdrowotny/zasady-treningu/aktywnosc-fizyczna/146550,hiponatremia-zwiazana-z-wysilkiem-fizycznym
„Testy laboratoryjne i badania diagnostyczne w medycynie” Kathleen Deska PAGANA, Timothy J. PAGANA
u mnie bol glowy jest takim wskaznikiem, ze jest juz naprawde zle,
czasem niestety w robocie sie zdarza, ze nie ma czasu wypic szklanki wody przez 4-5 godzin i sie wtedy zaczyna
a ja myślałem, że urzędnicy państwowi to od kawki do herbatki i jakoś przy tych napojach czas mija...
zgadza się, ale one odwadniją %-)
TomQ - nie do konca, przeciez byl art, ze odwadniaja ale nie odwadniaja, bo w koncu z ta kofeina dostarczasz tez wody, w ktorej owy 'srodek' jest rozpuszczony :-P
O kawie było mówione że nie działa odwadniajaco.