Większość ludzi nie robi nic, aby poprawić stan swojego zdrowia. Jeśli nie podejmujesz działań mających na celu pozbycia się tkanki tłuszczowej, nie planujesz odstawić alkoholu czy papierosów, nadużywasz leki to chociaż od czasu do czasu wykonuj elementarne badania krwi i moczu, a najlepiej także USG narządów wewnętrznych (nerek, wątroby), w tym badania serca statyczne i wysiłkowe.
Niewykonalne czy tylko trudne?
Osoby, które miały w rodzinie liczne przypadki nowotworów szczególnie przewodu pokarmowego, cukrzycy powinny częściej i bardziej skrupulatnie podchodzić do diagnostyki. Wiele osób tłumaczy, że nie da się zmienić nawyków, że trudno jest rzucić papierosy czy etanol. W rzeczywistości kilkanaście lat temu przestałem słodzić napoje i … smak szybko przestawił się na gorzką kawę czy herbatę. Kiedyś regularnie jadłem czekoladę, teraz jest to niezwykle rzadkie zjawisko.
Alkohol - nie na zdrowie!
Wiele lat temu przestałem pić alkohol, mimo iż nigdy nie piłem dużo (1-2 piwa tygodniowo). Znam wiele osób, które nawet po dziesiątkach lat kontynuowania nałogu rezygnowały z palenia tytoniu czy znacząco ograniczyły picie alkoholu. Da się to zrobić, tylko trzeba chcieć. Kto szuka wymówek, ten zwyczajnie nie chce niczego zmieniać w swoim życiu.
Chęć, a nie przymus!
Z reguły nieskuteczne okazują się próby narzucania komukolwiek danego modelu żywieniowego, stylu życia czy systemu wierzeń, dogmatów, zasad. Chęć zmian musi wynikać z wewnętrznej potrzeby, a nie być narzucona. Ludy dawnego bloku wschodniego z samej przekory będą postępować wbrew temu, co jest wymuszone, narzucone.
Wskaźnik nr 1 – leukocyty
Leukocyty u osób starszych są związane ze zwiększoną śmiertelnością z przyczyn sercowo-naczyniowych i innych niż choroby sercowo-naczyniowe. Należy podkreślić, iż także bardzo źle rokują ilości białych krwinek w zakresie wysokiej normy. Podobnie jest z wieloma wskaźnikami, np. hematokrytem. Norma w przypadku hematokrytu jest niezwykle wysoka, ponieważ uwzględnia się zafałszowanie wyniku (np. odwodnienie). Więc nie należy używać „argumentu” w rodzaju: „ale moje wyniki nie przekraczają zakresu normy”. To, iż norma nie jest do końca trafnie dobrana, nie jest w stanie zmienić faktów.
Podwyższona liczba leukocytów
Podwyższona liczba leukocytów w prawidłowym zakresie, ale zwłaszcza liczba neutrofili i monocytów, może być zwiastunem nasilenia ogólnoustrojowego stanu zapalnego i choroby. Osoby starsze, które mają zwykle wysoką, ale prawidłową liczbę leukocytów, są narażone na raka, choroby układu krążenia, cukrzycę typu 2 i niektóre inne schorzenia związane z wiekiem, a także charakteryzują się zwiększoną śmiertelnością ogólną.
Leukocyty, a cukrzyca
W badaniach okazało się, że osoby mające bardzo dużą ilość leukocytów były narażone na 2,7-krotnie większe ryzyko pojawienia się cukrzycy typu 2, w porównaniu do osób o niskiej ilości białych krwinek. Nie był to przypadek, bo efekt utrzymywał się, gdy dokonano korekty o ilość tłuszczu, działanie w ustroju insuliny (w tym także ostrą reakcję na podanie dożylnie 25 g glukozy).
Naukowcy doszli do wniosku, iż wysokie stężenia leukocytów pozwalają przewidywać osłabienie działania insuliny i rozwój cukrzycy typu 2. Odkrycia te są zgodne z hipotezą, że przewlekła aktywacja układu odpornościowego może odgrywać rolę w patogenezie cukrzycy typu 2.
Leukocyty, a prognozowana długość życia
Leukocyty mogą być markerem stanu zapalnego, starzenia się ustroju, co pozwala prognozować długość życia. Stwierdzono, że ilość leukocytów jest związana z ilością białka C-reaktywnego (uznany miernik stanu zapalnego) i interleukina 6 (cytokina uważana za miernik stanu zapalnego). Niektórzy naukowcy sugerują, że liczba leukocytów lepiej obrazuje ryzyko odniesieniu do śmiertelności całkowitej i z powodów sercowo-naczyniowych niż cholesterol całkowity lub lipoproteiny o małej gęstości (słynny LDL).
Wskaźnik nr 2 – stężenie glukozy na czczo
W Polsce stężenie cukru we krwi służy do diagnozowania cukrzycy typu 2.Według „Zaleceń klinicznych dotyczących postępowania u chorych na cukrzycę 2022” (stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego) cukrzycę można rozpoznać na podstawie:
- Dwukrotnego oznaczenia glikemii na czczo w godzinach porannych (każde oznaczenie należy wykonać innego dnia) – dwa wyniki ≥ 126 mg/dl (≥ 7,0 mmol/l) są podstawą do rozpoznania cukrzycy.
- Jednorazowego oznaczenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c) – wartość ≥ 6,5% (≥ 48 mmol/ mol) jest podstawą do rozpoznania cukrzycy.
Ten drugi pomiar był do 2021 r. traktowany jako pomocniczy, służył bardziej do monitorowania np. przestrzegania przez pacjenta diety, aktywności fizycznej, stosowania insuliny itd. HbA1c opiera się na czasie życia krwinek czerwonych i obrazuje, jak silnie cukier wpłynął na hemoglobinę.
Jakie powinno być stężenie glukozy na czczo?
Nie ma tu żadnej tajemnicy: 70– 99 mg/dl (3,9–5, 5 mmol/l). Jednak tak samo, jak w przypadku krwinek białych, górna granica normy nie powinna cieszyć, a martwić powinny się zacząć osoby aktywne fizycznie. Przeważnie u sportowców stężenie glukozy jest niższe niż u osób nieaktywnych fizycznie. W badaniach naukowych wyższe stężenie cukru we krwi w sposób niemal jednoznaczny pozwalało przewidywać u danej osoby rozwój cukrzycy typu 2.
Wskaźnik nr 3 – stężenie insuliny na czczo
W badaniach naukowych wyższe stężenie insuliny we krwi mierzone na czczo pozwalało przewidywać u danej osoby rozwój cukrzycy typu 2. Norma dla insuliny wynosi od 6 do 26 mikrojednostek na mililitr lub 42-186 pmol na litr. Osoby, u których rozwijała się cukrzyca, miały o 10,8% wyższe stężenie insuliny na czczo, jednocześnie stężenie glukozy było niemal tak samo podwyższone, bo różnica między grupami wynosiła 10,6%. Nie powinno to dziwić, ponieważ insulina obniża stężenie cukru we krwi, więc jest nierozerwalnie związana ze stężeniem glukozy.
Co może sygnalizować nadmiar insuliny?
Nadmiar insuliny pozwala rozpoznać rozmaite problemy:
- U danej osoby insulina nie może skutecznie działać w tkankach, więc organizm produkuje jej coraz więcej (modne i zdecydowanie nadużywane słowo-klucz: insulinooporność), prowadzi do cukrzycy typu 2, dość szybko.
- U danej osoby dieta jest na tyle kiepska i ktoś dostarcza tak dużo węglowodanów, iż organizm cechuje nadprodukcja insuliny, może to prowadzić do otyłości, cukrzycy i w końcu wykończenia trzustki, co kończy się koniecznością podawania insuliny egzogennej (z zewnątrz).
- U danej osoby istnieje problem z usuwaniem insuliny w ustroju (rasa czarna; osoby w podeszłym wieku). Starzenie się jest wiązane ze zmniejszonym klirensem metabolicznym insuliny i hiperinsulinemią (nasilonym stężenie insuliny), zmniejszoną efektywnością glukozy i wzrostem występowania chorób metabolicznych
- Niezwykle rzadko: nowotwór wydzielający insulinę, np. insulinoma. Rodzaj funkcjonalnego nowotworu neuroendokrynnego (NET), który objawia się hipoglikemią (spadkiem stężenia cukru we krwi) spowodowanego zbyt wysokim wydzielaniem insuliny. U pacjentów z insulinomą występują epizody hipoglikemii, bardziej charakterystyczne jako hipoglikemia na czczo.
Podsumowanie
Podsumowując temat, z pewnością osoby aktywne fizycznie nie powinny mieć wysokiego stężenia glukozy i insuliny na czczo. Leukocytoza może wynikać z toczącego się procesu chorobowego, urazu związanego z treningiem i związanym z tym stan zapalny. Badania stężenia glukozy i ilości leukocytów są bardzo często wykonywane rutynowo, dlatego można je stosować jako proste i wiarygodne wskaźniki, na podstawie których można przewidywać ryzyko choroby.
Referencje:
Chmielewski PP, Strzelec B. Elevated leukocyte count as a harbinger of systemic inflammation, disease progression, and poor prognosis: a review. Folia Morphol (Warsz). 2018;77(2):171-178. doi: 10.5603/FM.a2017.0101. Epub 2017 Oct 24. PMID: 29064542.
Barbora Vozarova, Christian Weyer, Robert S. Lindsay, Richard E. Pratley, Clifton Bogardus, P. Antonio Tataranni; High White Blood Cell Count Is Associated With a Worsening of Insulin Sensitivity and Predicts the Development of Type 2 Diabetes. Diabetes 1 February 2002; 51 (2): 455–461. https://doi.org/10.2337/diabetes.51.2.455
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego https://ptdiab.pl/images/docs/zalecenia/CTiD-1-2022-pl.pdf
Thomas DD, Corkey BE, Istfan NW, Apovian CM. Hyperinsulinemia: An Early Indicator of Metabolic Dysfunction. J Endocr Soc. 2019 Jul 24;3(9):1727-1747. doi: 10.1210/js.2019-00065. PMID: 31528832; PMCID: PMC6735759.
Zhuo F, Anastasopoulou C. Insulinoma. [Updated 2023 Jun 20]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK544299/
Ze wskaźników niemierzalnych badaniami: przewlekły brak energii/zmęczenie, kłopoty ze snem (lub nadmierna senność), pogorszenie stanu włosów, skóry i paznokci.
To powinno skłonić do wykonania badań.