Testosteron jest jednym z wielu hormonów, który został niesamowicie zmitologizowany w Internecie. Nie stało się tak przypadkiem, gdyż hormonalna terapia zastępcza to biznes warty setki milionów dolarów, a w skali świata miliardy dolarów. Producentom zależy na rozdmuchiwaniu problemu rzekomych niedoborów, a opłacani lobbyści sugerują, że prawie każdy mężczyzna powinien brać testosteron, niezależnie jakie ma wyjściowe stężenie w ustroju.

  1. Czy stężenie testosteronu ma wpływ na zdrowie?
  2. Czy dieta ma wpływ na stężenie testosteronu?
  3. Testosteron a zaburzenia seksualne

Czy stężenie testosteronu ma wpływ na zdrowie?

Naukowcy przeszukali bazy danych i porównali grupy o normalnym i niskim stężeniu testosteronu. Po skriningu uwzględniono 37 badań obserwacyjnych, opublikowanych w latach 1988-2017, obejmujących 43 041 osób w średnim wieku 63,5 roku. Obserwacje trwały ~7 lat.

Wyniki analizy

  1. Niskie stężenie testosteronu w momencie włączenia do badania pozwalało przewidzieć ryzyko śmierci ze wszystkich przyczyn i z powodu chorób sercowo-naczyniowych, a także zachorowalność na choroby sercowo-naczyniowe.
  2. Całkowita śmiertelność była większa o 26%, u mężczyzn z niskim stężeniem testosteronu.
  3. Ryzyko śmierci z przyczyn sercowo-naczyniowych było większe o 54%, u mężczyzn z niskim stężeniem testosteronu.
  4. Ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych było większe o 17%, u mężczyzn z niskim stężeniem testosteronu.
  5. Ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych było odwrotnie proporcjonalne do średniego wieku w momencie włączenia do badania, a bezpośrednio związane z faktem palenia tytoniu i występowaniem cukrzycy.
  6. Naukowcy doszli do wniosku, iż niskie stężenie testosteronu u starzejących się mężczyzn może stanowić potencjalny czynnik ryzyka sercowo-naczyniowego.

testosteron wzór chemiczny

Komentarz

Niskie stężenie testosteronu u osób mających np. 63 lata może współwystępować z rozwojem cukrzycy, miażdżycy, chorób nerek, wątroby, nadciśnieniem tętniczym itd. Niskie stężenie testosteronu jest bardzo często spotykane u mężczyzn z cukrzycą typu 2, a występowanie cukrzycy jest związane ze starzeniem się i otyłością. Samo występowanie otyłości powoduje, iż u takich mężczyzn stężenie testosteronu jest zdecydowanie niższe niż u osób o normalnym składzie ciała.

W licznych badaniach skuteczna redukcja tkanki tłuszczowej powodowała wzrost stężenia testosteronu. Cukrzyca w oczywisty sposób koreluje z ryzykiem sercowo-naczyniowym i z otyłością. Cukrzyca typu 2 jest silnie związana z otyłością we wszystkich grupach etnicznych. Ponad 80% przypadków cukrzycy typu 2 można przypisać otyłości, która może również odpowiadać za wiele zgonów związanych z cukrzycą. Według prof. dr hab. med. Krzysztofa J. Filipiaka: „W cukrzycy ryzyko zawału serca rośnie o 65 proc., rozpoznania niewydolności serca o 69 proc., stenozy aortalnej o 34 proc., a udaru mózgu o 68 proc.”. Dlatego zachowałbym dużą dozę sceptycyzmu i nie wysuwał wniosków na zasadzie: „jeśli A, to na pewno B”.

Niskie stężenie testosteronu może być skutkiem, a nie przyczyną występowania rozmaitych schorzeń, które nasilają ryzyko sercowo-naczyniowe. Niekoniecznie podawanie testosteronu spowoduje u takich mężczyzn poprawę stanu zdrowia. Wręcz przeciwnie, często okazywało się, że podawanie testosteronu w grupie wiekowej powyżej 60 lat powodowało zwiększenie ryzyka zakrzepowo-zatorowego. Starsi mężczyźni reagują nienormalnie wysokim wzrostem stężenia krwinek czerwonych, w odpowiedzi na terapię testosteronem. W wielu badaniach u starszych mężczyzn terapia hormonalna musiała być przerwana, właśnie z powodu nadmiernego wzrostu hematokrytu. Mężczyźni w wieku 30-35 lat o wiele lepiej reagowali na podawanie określonych dawek testosteronu.

Czy dieta ma wpływ na stężenie testosteronu?

Tak, na pewno zawartość kwasów tłuszczowych (jednonienasyconych, wielonienasyconych, nasyconych), cholesterolu (jako prekursora hormonalnego), cynku, kwasów omega-3 i ich proporcji do omega-6 mają znaczenie. Jednak trzeba zachować dużą ostrożność, bo wielu naukowców nie ma pojęcia, co robi. Z jednym z takich badań wywnioskowano, że: „Białko powoduje spadek stężenia testosteronu”. Brawo panowie i panie.

"Na pewno" w populacji ogólnej dużo osób stosuje dietę, w której 44% energii zapewniają proteiny, 35% węglowodany i 21% tłuszcz. To tak, jakby ważąc 70 kg i dostarczając 3000 kcal dziennie, zjadać 330 g białka, czyli 4,71 g protein na kg masy ciała. To absurd, biorąc pod uwagę, iż niezwykle rzadko sportowcy dostarczają 3 g protein na kg masy ciała, a typowo spotyka się podaż od 1,5 g do 2,5 g białka na kg masy ciała. Druga dieta również była pozbawiona sensu, 10% energii dostarczały proteiny, 70% węglowodany i 20% tłuszcze. Kto się tak odżywia? Najbardziej typowy jest rozkład 15-25% białka, 45-55% węglowodanów i 20-30% tłuszczów.

I faktycznie dieta wysokobiałkowa, w której dostarczano za mało energii (białko jest materiałem budulcowym, a nie energetycznym) spowodowała, że stężenie testosteronu było u mężczyzn niższe o 20.7%, w porównaniu do zastosowania diety wysokowęglowodanowej, niskobiałkowej. Jednak równocześnie przy diecie wysokowęglowodanowej odnotowano wzrost stężenia SHBG, czyli o wiele mniej testosteronu było dostępne w postaci aktywnej biologicznie. Czyli tak naprawdę przy diecie ultrawysokobiałkowej (44% energii z protein), efektywne stężenie testosteronu wcale nie musiało być niższe! Poza tym przy diecie wysokobiałkowej nieco wyższe było stężenie estradiolu, a on reguluje przyrost masy mięśniowej. Nie jest to jedyne tego typu dziwne opracowanie.

Testosteron a zaburzenia seksualne

kobieta mężczyzna libido

Wcale nie ma pewności czy podawanie testosteronu spowoduje poprawę stanu zdrowia mężczyzny. To tak jakby zakładać, iż terapia hormonalna rozwiąże problemy z erekcją, a mogą mieć one zupełnie inne źródło. Stan ten może być spowodowany czynnikami naczyniowymi, neurologicznymi, psychologicznymi i hormonalnymi. Typowe stany związane z dysfunkcją erekcji obejmują cukrzycę, nadciśnienie, hiperlipidemię, otyłość, niedobór testosteronu i leczenie raka prostaty (supresja androgenów). Bardzo często problemy z erekcją powoduje podawanie środków obniżających stężenie dihydrotestosteronu (DHT). Podaje się je np. w celu walki z łysieniem androgenowym, bo wpływowi DHT przypisuje się negatywne oddziaływanie na mieszki włosowe. DHT może mieć też wpływ na przerost prostaty.

Finasteryd, specyficzny inhibitor 5α-reduktazy typu II, obniża poziom dihydrotestosteronu w surowicy i w skórze głowy. Naukowcy przeprowadzili wywiady z 71 zdrowymi mężczyznami w wieku 21–46 lat, którzy cierpieli z powodu zaburzeń seksualnych wskutek terapii finasterydem. Objawy utrzymywały się co najmniej 3 miesiące pomimo odstawienia finasterydu.

Badani mężczyźni zgłosili:

  • 94% niskie libido
  • 92% zaburzenia erekcji
  • 92% zmniejszyło pobudzenie
  • 69% miało problemy z orgazmem

Można mieć bardzo wysokie stężenie testosteronu, mieć niskie stężenie DHT i cierpieć z powodu dysfunkcji erekcji. Można mieć ponadfizjologiczne stężenie testosteronu, przy tym niskie stężenie estradiolu i cierpieć z powodu zaniku libido. Przykładowo u mężczyzn da się uzyskać ponadfizjologiczne stężenie testosteronu (podając go np. iniekcji) oraz całkowicie zbić stężenie estradiolu (podając inhibitory aromatazy), co może kompletnie stłumić libido. Dlaczego? Bo w tym kontekście u mężczyzny dużą rolę odgrywa estradiol.

Testosteron jest prohormonem, z którego może powstać ściśle określona ilość estradiolu i np. dihydrotestosteronu. Nie wiemy, czy podawanie testosteronu ma pozytywny, czy negatywny wpływ na zdrowie mężczyzny, bo w grę wchodzi tu zbyt duża liczba czynników (m.in. dawka testosteronu, wiek, uwarunkowania hormonalne, stosowana dieta, aktywność fizyczna, profil metaboliczny danej osoby). Paradoksalnie, nadmierna dawka testosteronu sprzyja nie tylko pojawieniu się zbyt dużej ilości estradiolu, retencji wody, sodu, nadciśnieniu, ale też pogorszeniu tolerancji węglowodanów. Ciężko uznać, by taki stan sprzyjał utrzymaniu zdrowia. Bardziej należy skupić się na zabiegach wspierających utrzymanie wysokich wartości własnego testosteronu niż na podawaniu go z zewnątrz.

Referencje:

  • Corona G. i in. Endogenous Testosterone Levels and Cardiovascular Risk: Meta-Analysis of Observational Studies https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1743609518310610
  • Grossmann M. i in. Testosterone and type 2 diabetes https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20418720/
  • Beręsewicz A. i in. Miażdżyca — choroba całego życia i całej populacji krajów cywilizacji zachodniej https://journals.viamedica.pl/choroby_serca_i_naczyn/article/viewFile/12175/10053
  • Karl E. Anderson i in. Diet-hormone interactions: protein/carbohydrate ratio alters reciprocally the plasma levels of testosterone and cortisol and their respective binding globulins in man https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3573976/
  • James Leyden MD i in. „Finasteride in the treatment of men with frontal male pattern hair loss” https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0190962299700812
  • Michael S.Irwig i in. „Persistent Sexual Side Effects of Finasteride for Male Pattern Hair Loss” https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1743609515335566
  • Keith D. Kaufman i in. „Finasteride in the treatment of men with androgenetic alopecia” https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0190962298700076
  • Karen J. McClellan i in. „Finasteride. A Review of its Use in Male Pattern Hair Loss” https://link.springer.com/article/10.2165/00003495-199957010-00014
  • Int J Immunopathol Pharmacol. 2012 Oct-Dec;25(4):1167-73. Comparitive effectiveness of finasteride vs Serenoa repens in male androgenetic alopecia: a two-year study. Rossi A, Mari E, Scarno M, Garelli V, Maxia C, Scali E, Iorio A, Carlesimo M. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23298508
  • Efficacy of finasteride for treating patients with androgenetic alopecia who are pileous in other areas: A pilot study in Japan http://www.e-ijd.org/article.asp?issn=0019-5154;year=2014;volume=59;issue=2;spage=163;epage=165;aulast=Inadomi
  • Rita Upreti, Katherine A. Hughes, Dawn E. W. Livingstone, Calum D. Gray, Fiona C. Minns, David P. Macfarlane, Ian Marshall, Laurence H. Stewart, Brian R. Walker, and Ruth Andrew “5α-Reductase Type 1 Modulates Insulin Sensitivity in Men” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4207930/
  • Oliveira-Soares R1, E Silva JM, Correia MP, André MC. “Finasteride 5 mg/day Treatment of Patterned Hair Loss in Normo-androgenetic Postmenopausal Women.” Int J Trichology. 2013 Jan;5(1):22-5. doi: 10.4103/0974-7753.114709. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23960392
Zawarte treści mają charakter wyłącznie edukacyjny i informacyjny. Starannie dbamy o ich merytoryczną poprawność. Niemniej jednak, nie mają one na celu zastępować indywidualnej porady u specjalisty, dostosowanej do konkretnej sytuacji czytelnika.
Komentarze (3)
jara2

Jedynie co w tym artykule nie zostało powiedziane, ile to jest niskie stężenie testosteronu ?

0
Bull

Nie dowiesz się tego dopóki nie pójdziesz na badanie - będąc w dole lub poniżej widełek masz problem.

0
robrob71

możesz mieć nawet w dolnej granicy albo nawet poniżej a czujesz się dobrze to nie będzie to podstawom do trt

0