Szczepionka na gruźlicę chroni przed koronawirusem?

Tak, to nie jest spóźniony, primaaprilisowy żart, o tym iż szczepionka BCG może mieć wpływ na COVID-19.  Uwaga: proszę nie włączać trybu „Jerzy Zięba”. To, iż naukowcy opublikowali pewne doniesienie, to nie znaczy, iż jest to prawda. Publikacja miała miejsce 6 kwietnia 2020 r. na łamach „Medical Hypotheses”.

W styczniu dyrektor generalny Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) Tedros Adhanom Ghebreyesus powiedział, że jego „największym zmartwieniem” jest rozprzestrzenianie się COVID-19 w krajach o niestabilnym systemie opieki zdrowotnej. Chociaż kraje, takie jak: Indie, Filipiny, Sri Lanka, Kambodża, Tajlandia, Wietnam i Nepal, zgłosiły swoje pierwsze potwierdzone przypadki wirusa SARS-CoV-2 w styczniu, nie odnotowano masowego rozpowszechniania się wirusa. W rzeczywistości, wbrew uzasadnionym oczekiwaniom / prognozom, 13 marca 2020 r. WHO oświadczyła, że „Europa stała się epicentrum pandemii, z większą liczbą zgłoszonych przypadków i zgonów, niż reszta świata łącznie”.

Zwykle szczepionka zapewnia ochronę przed określonym patogenem poprzez indukcję mechanizmów efektorowych skierowanych na ten patogen. Jednak niektóre żywe atenuowane szczepionki, takie jak Bacillus Calmette – Guerin (BCG), atenuowany szczep Mycobacterium bovis, zapewniają ochronę nie tylko przeciw specyficznemu patogenowi (prątkom gruźlicy), ale także przed niepowiązanymi patogenami, z których niektóre powodują ostre infekcje dróg oddechowych.

Uważa się, że mechanizm leżący u podstaw niespecyficznej ochrony wywołanej szczepieniem BCG, zachodzi za pośrednictwem indukcji wrodzonej pamięci immunologicznej lub „wyszkolonej odporności”, jak to po raz pierwszy zaproponowała Netea i współpracownicy. Środki indukujące wyszkoloną odporność przeprogramowują krwiotwórcze komórki macierzyste szpiku kostnego i multipotentne komórki progenitorowe poprzez zmiany epigenetyczne i metaboliczne, co skutkuje silniejszą odpowiedzią w zróżnicowanych wrodzonych komórkach odpornościowych po spotkaniu z patogenem. Wykazano, że w randomizowanym, kontrolowanym placebo badaniu na ludziach, szczepienie BCG indukuje epigenetyczne przeprogramowanie w monocytach, zapewniając ochronę przed eksperymentalną infekcją atenuowanym szczepem szczepionkowym wirusa żółtej gorączki.

Aby sprawdzić zasadność tej hipotezy, naukowcy porównali liczbę przypadków i zgonów na milion osób z 40 krajów ze statusem szczepień, gdzie odnotowano co najmniej 500 przypadków COVID-19 Liczba przypadków na milion osób w krajach posiadających krajowy program szczepień BCG była statystycznie znacząco niższa, niż liczba osób, które nie posiadały lub zaprzestały krajowych programów szczepień BCG. Ponieważ liczby przypadków zależą od możliwości testowania SARS-CoV-2 w każdym kraju i mogą nie być reprezentatywne dla prawdziwego zasięgu regionalnej epidemii, naukowcy porównali również liczbę zgonów z powodu SARS-CoV-2 na milion. Wyniki pokazały, że liczba zgonów związanych z COVID-19 w stosunku do liczby ludności, była statystycznie istotnie niższa w krajach z krajowym programem szczepień BCG, niż w tych, które nie miały lub zaprzestały krajowych programyów szczepień BCG. Najbardziej dotkniętym krajem o największej liczbie ofiar śmiertelnych były Włochy, które nigdy wcześniej nie miały krajowej polityki szczepień BCG dla wszystkich. Konsekwentnie Włochy zgłaszają również wyższe wskaźniki śmiertelności, w porównaniu do innych krajów.

Grafika wygląda następująco:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7136957/bin/gr1_lrg.jpg

Na górze: liczba przypadków na milion mieszkańców vs ilość osób zaszczepionych BCG.

Na dole: liczba śmierci na milion mieszkańców vs ilość osób zaszczepionych BCG.

Czy szczepionka BCG może pomóc w ograniczaniu epidemii najnowszego koronawirusa?

Na to wskazują dane.

Austria, Belgia, Republika Czeska, Dania, Niemcy, Islandia, Włochy, Liechtenstein, Luksemburg, Holandia, Słowacja i Hiszpania nie mają szczepienia BCG w planie szczepień, więc tam zachorowań i zgonów powinno być najwięcej.

Bułgaria, Chorwacja, Estonia, Grecja, Węgry, Irlandia, Łotwa, Litwa, Polska, Portugalia i Rumunia – tutaj szczepionka BCG jest rekomendowana zaraz po urodzeniu. Więc tu zachorowań i zgonów powinno być mniej.

Cypr, Finlandia, Francja, Malta, Norwegia, Słowenia, Szwecja i Zjednoczone Królestwo – tam sugeruje się podawać szczepionkę BCG tylko dzieciom zagrożonym gruźlicą (np. dzieci rodziców z krajów, w których gruźlica występuje).

Szacuje się, że do tej pory podawano szczepionkę BCG ponad 4 miliardy razy i co roku szczepiono nią 120 milionów dzieci.

Referencje:

Mayda Gursela and Ihsan Gurselb „Is Global BCG Vaccination Coverage Relevant To The Progression Of SARS-CoV-2 Pandemic?” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7136957/

Carlotta Montagnani „Recommendations for pediatric tuberculosis vaccination in Italy” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4964763/