Żylaki to kręte, skręcone lub wydłużone żyły. Sam rozmiar nie wskazuje jeszcze na nieprawidłowości. Rozmiar może się różnić w zależności od temperatury otoczenia i u kobiet pod wpływem czynników hormonalnych. Ponadto normalne żyły powierzchowne, występujące u szczupłej osoby mogą wydawać się duże, podczas gdy żylaki u osoby otyłej mogą być ukryte.
Klasyfikacja, rodzaje żylaków
Żylaki można sklasyfikować jako:
- żylaki tułowia
- żylaki siatkowate
- teleangiektazje, wenulektazje (pajączki, wybuchy gwiazd, żyły nitkowate lub żyły splątane)
Źródło: Nick J M London, Roddy Nash Varicose veins BMJ 2000
Z kolei teleangiektazje mają 4 rodzaje:
- samoistne
- izolowane
- w przebiegu niewydolności żylnej
- wtórne
Źródło: Maciej Kielar Metody leczenia teleangiektazji
W XVII wieku za przyczynę powstawania żylaków uznawano głównie wysiłek fizyczny. Obecnie wiemy, iż powody są inne.
Jak często występują żylaki?
Około 23% dorosłych w USA ma żylaki. Jeśli weźmie się pod uwagę również pajączki (teleangiektazje) i żyły siatkowate, częstość występowania wzrasta do 80% mężczyzn i 85% kobiet. Ogólnie rzecz biorąc, żylaki występują częściej u kobiet i osób starszych i dotykają one 22 miliony kobiet i 11 milionów mężczyzn w wieku od 40 do 80 lat. Z tego u 2 milionów mężczyzn i kobiet wystąpią objawy przewlekłej niewydolności żylnej, w tym owrzodzenie żylne. Nawet połowa kobiet w ciąży ma żylaki.
Według danych opublikowanych na łamach „British Journal of Surgery” połowa dorosłej populacji ma drobne znamiona choroby żylnej (kobiety 50–55%; mężczyźni 40–50%), ale tylko u niektórych osób widoczne są żylaki (kobiety 20–25%; mężczyźni 10–15%). Badanie osób w wieku od 35 do 70 lat przeprowadzone w Londynie w 1992 roku wykazało, że częstość występowania żylaków u mężczyzn i kobiet wynosiła odpowiednio 17% i 31%.
Chociaż tradycyjnie uważa się, że żylaki występują częściej u kobiet, niedawne badanie przeprowadzone w Edynburgu wśród osób w wieku od 18 do 64 lat wykazało, że częstość występowania żylaków tułowia wynosiła 40% u mężczyzn i 32% u kobiet. Ponad 80% całej populacji miało żylaki siatkowate lub teleangiektazje. Jednakże w badaniu Framingham wykazało, że dwuletnia częstość występowania żylaków wynosiła 39,4/1000 u mężczyzn i 51,9/1000 u kobiet.
Skąd się biorą żylaki?
Dane sugerują, że czynnikami ryzyka mogą być:
- płeć żeńska (stężenie estrogenów, doustna antykoncepcja hormonalna, większa zawartość tkanki tłuszczowej?)
- wiek (mechanizm: niewydolność zastawek żylnych)
- ciąża (mechanizm: rozluźnienie mięśni gładkich i włókien kolagenowych pod wpływem progesteronu i estrogenu może skutkować rozwojem żylaków, zakrzepicy żylnej i niewydolności żylnej. Niektórzy wskazują, że estrogeny zwiększają ryzyko zakrzepowo-zatorowe, inni naukowcy wskazują jako przyczynę nadciśnienie żylne. Nie wiemy, jaki jest związek estrogenów, ponieważ w ciąży rośnie stężenie estriolu, E3, a nie estradiolu E2)
- czynniki rodzinne (uwarunkowania genetyczne) i poprzednie ciąże mogą ponad dwukrotnie zwiększać ryzyko pojawienia się żylaków u kobiet
- położenie geograficzne i specyficzna rasa
- długotrwałe siedzenie lub stanie (mechanizm: nadciśnienie żylne)
- wysoki wzrost (mechanizm: nadciśnienie żylne)
- palenie tytoniu (mechanizm: uszkodzenie śródbłonka żylnego)
- otyłość (mechanizm: nadciśnienie żylne)
Źródło: Gregory Piazza Varicose Veins https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/CIRCULATIONAHA.113.008331
Większość żylaków ma charakter pierwotny; tylko w mniejszości są wtórne do schorzeń, takich jak zakrzepica i niedrożność żył głębokich, guzy miednicy lub przetoki tętniczo-żylne.
Referencje:
- Marek Durakiewicz „Kroki milowe” w historii leczenia żylaków kończyn dolnych https://journals.viamedica.pl/acta_angiologica/article/viewFile/9818/8386
- M J Callam Epidemiology of varicose veins https://doi.org/10.1002/bjs.1800810204
- Nick J M London, Roddy Nash Varicose veins BMJ 2000; 320 doi: https://doi.org/10.1136/bmj.320.7246.1391 (Published 20 May 2000)
- Maciej Kielar Metody leczenia teleangiektazji https://podyplomie.pl/chirurgia/14777,metody-leczenia-teleangiektazji
- Gregory Piazza Varicose Veins https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/CIRCULATIONAHA.113.008331
- Ropacka-Lesiak M, Kasperczak J, Breborowicz GH. Czynniki ryzyka rozwoju niewydolności zylnej kończyn dolnych w ciazy--cześc I [Risk factors for the development of venous insufficiency of the lower limbs during pregnancy--part 1]. Ginekol Pol. 2012 Dec;83(12):939-42. Polish. PMID: 23488298.
- Krasiński Z, Sajdak S, Staniszewski R, Dzieciuchowicz L, Szpurek D, Krasińska B, Pawlaczyk K, Oszkinis G, Majewski W. Ciaza jako czynnik rozwoju zylaków kończyn dolnych u kobiet [Pregnancy as a risk factor in development of varicose veins in women]. Ginekol Pol. 2006 Jun;77(6):441-9. Polish. PMID: 16964695.
