Mało znaną konsekwencją palenia tytoniu jest negatywny wpływ na funkcjonowanie układu pokarmowego. Niezależnie od tego, co ludzie myśleli o nałogu tytoniowym w przeszłości, pozostaje faktem, że palenie tytoniu i stosowanie nikotyny (występuje jako osobny produkt) mają niekorzystne skutki, które przyczyniają się do wystąpienia choroby wrzodowej. Wspomniana choroba jest obarczona ryzykiem powikłań groźnych dla życia (krwotok, perforacja). Sportowcy powinni unikać palenia tytoniu ze względu na negatywny wpływ na wydolność, funkcjonowanie płuc i dostarczanie tlenu do tkanek. Niestety, podobnie jak o alkoholu etylowym, na temat palenia tytoniu krąży wiele mitów.
Jaki jest związek między paleniem tytoniu a chorobą wrzodową?
Po pierwsze, palenie papierosów wydaje się czynnikiem ryzyka rozwoju, utrzymywania się i nawrotów choroby wrzodowej. Dowody epidemiologiczne wskazują, że:
- palacze są bardziej narażeni na rozwój wrzodów trawiennych w porównaniu do osób niepalących
- raz utworzone wrzody trawienne u palaczy są trudniejsze do wyleczenia
- po zagojeniu się owrzodzeń istnieje prawdopodobieństwo szybszego i częstszego nawrotu u palaczy niż u osób niepalących
Te obserwacje kliniczne można wytłumaczyć wpływem palenia i nikotyny na różne funkcje fizjologiczne górnego odcinka przewodu pokarmowego, z czego niektóre mogą uszkodzić, a inne chronić błonę śluzową.
Palenie, a kwas żołądkowy
W badaniach klinicznych wykazano, iż palenie tytoniu zakłóca działanie leków z grupy antagonistów histaminy-2 (H2) np. cymetydyny, ranitydyny i famotydyny. Cymetydyna zmniejsza wydzielanie kwasu żołądkowego w czasie postu, w nocy oraz podczas stymulacji jedzeniem, kofeiną czy insuliną. Tak samo na wydzielanie kwasu solnego poprzez receptory histaminowe działają: ranitydyna i famotydyna.
Na przykład nocne wydzielanie kwasu było większe u palaczy leczonych antagonistami H2, kiedy pozwolono im palić niż gdy palenie było zabronione. W innym badaniu wszystkie trzy schematy podawania mieszanek leków antyhistaminowych były mniej skuteczne w zmniejszaniu kwaśności soku żołądkowego u palaczy niż u osób niepalących. Ponadto palacze z chorobą wrzodową dwunastnicy leczoną antagonistami H2 nie osiągają dobrych wyników, jeśli chodzi o gojenie patologicznych zmian. Oznacza to, że antagoniści H2 wydają się mniej skuteczni, w leczeniu wrzodów dwunastnicy u palaczy, chociaż może przezwyciężyć ten problem przez zwiększenie dawki leków.
Palenie, a pepsyna
Aktywność pepsyny zależy od równowagi kwasowo-zasadowej (pH). Pepsyna jest rodzajem enzymu żołądkowego. Rola pepsyny w patogenezie choroby wrzodowej jest związana z kwasem żołądkowym. W jednym z badań maksymalne wydzielanie pepsyny było znacznie wyższe u palaczy niż u osób niepalących, niezależnie od tego, czy mieli wrzody dwunastnicy. W innym badaniu palaczy z wrzodami cechowało znacznie większe wydzielanie pepsyny po stymulacji pentagastryną lub histaminą niż osoby niepalące z wrzodami.
Gastryna jest hormonem stymulującym wydzielanie kwasu solnego, co powoduje spadek pH w żołądku (zwiększa kwasowość). Pentagastryna jest syntetycznym odpowiednikiem endogennego hormonu. Histamina poprzez swoje receptory wpływa na produkcję kwasu solnego. Jednakże u osób bez wrzodów nie znaleziono istotnego związku między paleniem a stymulacją wydzielania pepsyny. Wyniki cytowanych badań sugerują, że palenie tytoniu albo stymuluje, albo nie wpływa na wydzielanie pepsyny.
Palenie, a cofanie się treści dwunastniczej
Chociaż wpływ palenia na tempo opróżniania żołądka nie jest jasny, wydaje się, że palenie sprzyja cofaniu się treści dwunastniczej, w tym kwasów żółciowych, fosfolipidów i wydzielin trzustkowych, do żołądka, gdzie mogą sprzyjać pojawieniu się uszkodzeń błony śluzowej.
Palenie tytoniu, a uszkodzenia oksydacyjne
Wolne rodniki tlenowe pochodzące z tlenu są ważne w patogenezie uszkodzenia błony śluzowej żołądka przez etanol, niesteroidowe leki przeciwzapalne, stres związany z ograniczaniem ruchu oraz inne czynniki i stany. W jednym badaniu produkcja białych krwinek i wolnych rodników we krwi była zwiększona u palaczy w porównaniu z osobami niepalącymi, co sugeruje, że reaktywne formy tlenu sprzyjają uszkodzeniu błony śluzowej żołądka u palaczy.
Palenie, a zwężenie naczyń
Środki powodujące zwężenie naczyń mogą predysponować do uszkodzenia błony śluzowej. Kilka doniesień wykazało, że zarówno palenie, jak i dożylne podawanie nikotyny stymulują przysadkę mózgową do uwalniania wazopresyny, silnego środka zwężającego naczynia krwionośne.
Podsumowując
Palenie tytoniu jest całkowicie nieopłacalne dla sportowców, m.in. dlatego, iż może skutecznie zakłócić trawienie i wchłanianie pokarmu, zaburzyć sen (dokuczliwa zgaga pojawia się w godzinach nocnych, znacznie upośledzając jakość snu) oraz wpływać na komfort treningu.
Referencje:
- Eastwood, Gregory L. M.D. Is Smoking Still Important in the Pathogenesis of Peptic Ulcer Disease? https://journals.lww.com/jcge/fulltext/1997/00001/is_smoking_still_important_in_the_pathogenesis_of.3.aspx
- Tomasz Sikorski, Ewa Marcinowska-Suchowierska Choroba wrzodowa: rozpoznawanie, leczenie i zapobieganie https://www.czytelniamedyczna.pl/3126,choroba-wrzodowa-rozpoznawanie-leczenie-i-zapobieganie.html
- prof. dr hab. n. med. Andrzej Dąbrowski Zgaga – pierwsze kroki w edukacji chorego, diagnostyce i leczeniu https://podyplomie.pl/medycyna/30873,zgaga-pierwsze-kroki-w-edukacji-chorego-diagnostyce-i-leczeniu
