Homocysteina jest aminokwasem pośrednim powstającym podczas metabolizmu metioniny. Według obecnej wiedzy naukowej jest niezależnym czynnikiem ryzyka choroby niedokrwiennej serca, choroby naczyń mózgowych (np. niedokrwienny udar mózgu), tętnic obwodowych i zakrzepicy żylnej.
Kwestia metioniny
Nadmierna podaż metioniny czy też zaburzenia jej przemiany prowadzą do wzrostu stężenia homocysteiny w komórkach, z których przechodzi ona do krwi i jest następnie wydalana z moczem. W normalnych warunkach stężenie homocysteiny jest umiarkowane – jej powstawanie oraz rozpad są zrównoważone.
metionina => demetylacja => homocysteina
Norma dla homocysteiny wynosi od 4 do 14 μmol/L
Homocysteina:
- Ma wpływ na występowanie np. niedokrwiennego udaru mózgu.
- Wywołuje stres oksydacyjny, np. wpływając na przemiany lipidów (proces dysfunkcji śródbłonka naczyniowego).
- Może powodować dysfunkcje w kodzie genetycznym DNA i RNA (hipo i hipermetylacja).
- Obniża stężenie adenozyny => zwiększa agregację płytek krwi => ryzyko zakrzepowo-zatorowe.
- Zmniejsza syntezę tlenku azotu (NO), poprzez wpływ powstającej w hiperhomocysteinemii asymetrycznej dimetyloargininy,
- zwiększa syntezę tromboksanu, z kolei tromboksan wywołuje skurcz np. uszkodzonych naczyń krwionośnych oraz agregację płytek krwi.
- Powoduje odkładanie się LDL w obrębie naczyń wieńcowych (procesie S-homocysteilacji), najprawdopodobniej ma wpływ na proces miażdżycowy.
- Zaburza procesy krzepnięcia.
- Ma wpływ na rozwój miażdżycy naczyń nerkowych w nadciśnieniu.
- Prawdopodobnie ma swój udział w chorobach przebiegających z otępieniem (np. choroba Alzheimera).
Do czynników egzogennych (zewnętrznych) wywołujących hiperhomocysteinemię należą:
- głodzenie
- dieta uboga w witaminy z grupy B (B6 oraz B12)
- niedobór kwasu foliowego
- alkoholizm (często wiążący się z nieprawidłową dietą)
- palenie tytoniu
- fenyloketonuria (jest pośrednio związana z wystąpieniem hiperhomocysteinemii, ze względu na niedobory witamin B6 i B12 u osób cierpiących na to schorzenie. Wg badań Hvas AM i wsp. 75% pacjentów z fenyloketonurią cierpiało na wczesne niedobory witaminy B12)
- farmakoterapia (stosowanie antagonistów kwasu foliowego np. metotreksatu, antagonistów wit. B12, np. leków przeciwcukrzycowych, jak metformina, antagonistów wit. B6, np. teofiliny, leków przeciwpadaczkowych, np. fenytoiny, karbamazepiny; diuretyków tiazydowych, leków hormonalnych)
Podwyższone stężenie homocysteiny odnotowuje się przy chorobach nerek (brak dostatecznego wydalania białka). Z listy skreśliłem nadużywanie kawy (czy też samej kofeiny), gdyż wg badań należałoby wypić potężne ilości niefiltrowanej kawy (ok. 1 l), aby podwyższyć poziom homocysteiny o 10%. Kilka filiżanek niefiltrowanej kawy nie ma wpływu na poziom homocysteiny.
Głównymi źródłami kwasu foliowego w diecie są:
- wątroba z kurczaka
- zielone warzywa (szpinak, brokuły, sałata, kapusta włoska, botwina)
- fasola (suszona soczewica, ciecierzyca)
- mąka wzbogacona
- owoce cytrusowe (głównie pomarańcze)
- zboża wzbogacone i kiełki pszenicy
Źródła żywności dla witaminy B12 obejmują produkty zwierzęce:
- wołowina
- kurczak
- ryby
- żółtko jaja
- nabiał,
- produkty wzbogacone (takie jak płatki zbożowe)
Homocysteina a sterydy anaboliczno-androgenne
Według niektórych źródeł sterydy anaboliczno-androgenne mogą mieć wpływ na przyswajanie witamin B6 i B12 – a więc mogą prowadzić do podniesienia się poziomu homocysteiny. Jednakże nie udało mi się znaleźć potwierdzenia dla tej informacji. Metabolizm homocysteiny zależy również od 2 witamin: B6 i B12 jako kofaktorów . To mogłoby tłumaczyć, dlaczego przyjmowanie SAA mogłoby teoretycznie zwiększać poziom homocysteiny.
Jednak inne badania Ebenbichler CF i wsp. z 2001 r. pokazują, iż:
- poziom homocysteiny w grupie kontrolnej (nie stosującej SAA) wynosił 8,7 ± 1,6 µmol/L
- u kulturystów w fazie przygotowawczej poziom homocysteiny wynosił 8,5 ± 2,8 µmol/L
- u kulturystów w fazie zawodów poziom homocysteiny wynosił 8,3 ± 1,5 µmol/L
- u kulturystów na etapie budowania masy poziom homocysteiny wynosił 11,9 ± 3,1 µmol/L
Komentarz
Oczywiście to upoważnia naukowców do podnoszenia alarmu, iż stosowanie sterydów anaboliczno-androgennych prowadzi do hiperhomocysteinemii u kulturystów. Wyciągają podobne wnioski, pomimo iż poziom homocysteiny w badanej grupie tylko przez pewien określony czas ledwie przekraczał 10 µmol/L (czyli mieścił się w granicach normy!).
Mało tego, wg innych badań dopiero od stężenia 10 µmol/L obserwuje się negatywne oddziaływanie homocysteiny na układ sercowo-naczyniowy (i mówimy tutaj o oddziaływaniu przewlekłym!).
Poza tym: w badaniach prowadzonych w Polsce nad rozpowszechnieniem czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych w roku 2002 wykazano, że średnie stężenie homocysteiny wśród mieszkańców Polski wynosi 11,9 µmol/l i jest wyższe u mężczyzn — 12,9 µmol/l, natomiast u kobiet 11,0 µmol/l. To, dlaczego uznaje się kulturystów za zagrożonych powikłaniami sercowo-naczyniowymi, skoro większość mieszkańców Polski ma o wiele gorsze wyniki w tym zakresie?
W końcu Ebenbichler CF zupełnie zignorowali, iż:
- na etapie budowania masy wielu kulturystów stosuje mało zróżnicowaną dietę
- wielu zawodników sięga po kilkanaście różnych środków farmakologicznych, suplementów itd. (ale oczywiście winne są SAA)
- wraz z wiekiem poziom homocysteiny jest coraz wyższy
Co jest najgorsze?
Każdy następny naukowiec bez weryfikacji danych na ślepo wkleja badania Ebenbichler CF i wsp. twierdząc, iż sterydy anaboliczno-androgenne wywołują hiperhomocysteinemię. A to wcale nie wynika z ww. badania! Tak m.in. postąpili Kristin Peoples i wsp.
Owszem, przypadek kliniczny opisany w badaniu: “Hyperhomocysteinemia Induced Myocardial Infarction in a Young Male Using Anabolic Steroids” sugeruje, iż to właśnie stężenie homocysteiny spowodowało ostry zawał mięśnia sercowego. Tylko znów nie wiemy, czy stężenie homocysteiny u 27-latka (wynoszące 45,2 µmol/L) było przyczyną czy też może skutkiem zawału serca? Jak na razie brakuje pewnych danych dotyczących tej kwestii, ale ... naukowcy już wydali wyrok.
Kolejne badanie
M. R. Grahama i wsp. z 2006 r. też mnie nie przekonują. Wzięło w nich udział 40 mężczyzn, w tym 10 stosujących farmakologię, 10 mających przerwę od stosowania farmakologii (3-miesięczną), 10 kulturystów niestosujących „wspomagania” oraz 10 – grupa kontrolna, niećwicząca.
10 mężczyzn z grupy używającej farmakologii stosowało:
- Deca Durabolin (nandrolone decanoate) 5
- Testosterone 6
- Dianabol (methandienone) 4
- Anadrol (oxymetholone) 2
- Winstrol/Stromba (stanozolol) 3
- Primobolan (methenolone enanthate) 5
- Equipoise (boldenone) 2
- Finajet (trenbolone) 1
Należy podkreślić, iż mężczyźni używali kilku środków jednocześnie, dlatego powyższe wartości nie odpowiadają liczbie badanych.
Naukowcy wykazali, iż:
- osoby biorące SAA miały stężenie homocysteiny wynoszące 13,2 ± 2,9 µmol/L
- osoby wcześniej biorące SAA, lecz mające 3-miesięczną przerwę w stosowaniu farmakologii miały stężenie homocysteiny wynoszące 10,4 ± 1,6 µmol/L
- osoby trenujące kulturystykę, ale bez stosowania farmakologii miały stężenie homocysteiny wynoszące 8,7 ± 1,4 µmol/L
- osoby nieaktywne fizycznie i niestosujące farmakologii miały stężenie homocysteiny wynoszące 8,6 ± 2,1 µmol/L
Jak można poważnie traktować naukowców, jeśli:
- Zignorowali oni fakt, iż u mężczyzn pomiędzy 40 a 59 rokiem życia — stężenie homocysteiny wynosi średnio 13,3 µmol/l i ten wzrost jest naturalny oraz nie ma związku ze stosowaniem dopingu [9]! W cytowanym badaniu wszyscy panowie mieli powyżej 40 lat (najstarsi średnio 43,8 roku).
- Zignorowali oni fakt, iż u mężczyzn stężenie homocysteiny jest większe – bo mają więcej mięśni oraz powstaje u nich więcej kreatyniny.
- Zignorowali oni fakt, iż stężenie wynoszące 13,2 ± 2,9 µmol/L mieści się w normie, tym bardziej uwzględniając wiek (stężenie rosnące z wiekiem) i płeć (większa masa mięśniowa).
- Zignorowali oni fakt, iż mężczyźni biorący sterydy anaboliczno-androgenne spożywali aż 215 ± 70 g białka dziennie. Tymczasem kulturyści niestosujący wspomagania zjadali tylko 130 ± 25 g białka dziennie, a osoby z grupy kontrolnej tylko 115 ± 20 g białka dziennie (wystarczy pomyśleć, czy konsumpcja dużej ilości protein zawierających metioninę nie ma wpływu na poziom homocysteiny).
Jedyne co udało się tu wykazać to to, że mężczyźni stosujący sterydy anaboliczno-androgenne mieli bardzo wysoki poziom hematokrytu: 55,7 ± 2,1%, co faktycznie może prowokować incydenty zakrzepowo-zatorowe.
Podsumowanie
Badanie poziomu homocysteiny zapewne stanie się ważnym kryterium diagnostycznym dla chorób związanych z występowaniem udarów (np. mózgu) oraz zakrzepicy. Obniżenie stężenia homocysteiny o 3 μmol/l skutkuje zmniejszeniem ryzyka wystąpienia niedokrwiennego udaru mózgu średnio o 24% po 3-letniej interwencji. Czy sterydy anaboliczno-androgenne mają na nią silny wpływ? Niektórzy naukowcy to sugerują, ale brakuje na to silnych dowodów, badań prowadzonych na większej grupie, trwających wiele lat, lepiej przygotowanych metodologicznie.
Referencje:
- Kathleen Deska PAGANA, Timothy J. PAGANA „Testy laboratoryjne i badania diagnostyczne w medycynie”
- Marek Naruszewicz „Homocysteina jako czynnik ryzyka chorób cywilizacyjnych; w jakich przypadkach konieczne jest jej oznaczanie?” https://journals.viamedica.pl/choroby_serca_i_naczyn/article/viewFile/12076/9954
- Hartgens F, Kuipers “Effects of androgenic-anabolic steroids in athletes”. H Sports Med. 2004; 34(8):513-54.
- “Hiperhomocysteinemia — ważny czynnik ryzyka udaru mózgu”, Hyperhomocysteinemia — important risk factor for ischemic stroke https://journals.viamedica.pl/um/article/download/33741/24783
- Hoorak Poorzand,1 Reza Jafarzadeh Esfehani,2 Peyman Hosseinzadeh,1 and Mohammad Vojdanparast “Acute myocardial infarction in a young male wrestler: A case report” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4738047/
- Hvas AM1, Nexo E, Nielsen JB. „Vitamin B12 and vitamin B6 supplementation is needed among adults with phenylketonuria (PKU).” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16601867
- Andreia Machado Miranda,* Josiane Steluti, Regina Mara Fisberg, and Dirce Maria Marchioni “Association between Coffee Consumption and Its Polyphenols with Cardiovascular Risk Factors: A Population-Based Study” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5372939/
- Sigal Eilat-Adar,1,* Tali Sinai,2 Chaim Yosefy,3,4 and Yaakov Henkin4,5 “Nutritional Recommendations for Cardiovascular Disease Prevention” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3798927/
- Małgorzata Wichlińska-Lipka1, Walenty Michał Nyka „Rola homocysteiny w patogenezie chorób układu nerwowego” https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/viewFile/10211/8711
- Ebenbichler CF „Hyperhomocysteinemia in bodybuilders taking anabolic steroids” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11173010
Kristin Peoples “Hyperhomocysteinemia Induced Myocardial Infarction in a Young Male Using Anabolic Steroids” https://www.researchgate.net/publication/260030343_Hyperhomocysteinemia_Induced_Myocardial_Infarction_in_a_Young_Male_Using_Anabolic_Steroids
M R Graham, F M Grace, W Boobier, D Hullin, A Kicman, D Cowan, B Davies, J S Baker “Homocysteine induced cardiovascular events: a consequence of long term anabolic-androgenic steroid (AAS) abuse”
Bardzo dobry test.