Żelazo jest głównym mikropierwiastkiem organizmu i musi być dostarczane z dietą dla zachowania zdrowia. Nie każda forma chemiczna żelaza jest jednak tak samo wartościowa z punktu widzenia odżywczego. Warto znać różnice pomiędzy nimi - mowa tutaj zwłaszcza o sytuacjach, kiedy dochodzi do różnego stopnia niedoborów i anemii, którą zagrożone może być prawie 25% światowej populacji.
Wchłanianie żelaza
Żelazo jest mikropierwiastkiem, który w produktach spożywczych występuje w dwóch formach: hemowej i niehemowej. Pierwsza charakterystyczna jest dla pożywienia pochodzenia zwierzęcego, natomiast druga dla roślinnych źródeł substancji odżywczych. Najważniejszą różnicą pomiędzy nimi, wynikającą z odmienności w budowie, jest poziom wchłanialności w przewodzie pokarmowym oraz stopień przyswajania do tkanek. Bez wątpienia żelazo z produktów spożywczych odzwierzęcych jest w tych aspektach bardziej wartościowe dla homeostazy, co wielokrotnie wykazano w badaniach naukowych. Hemowa forma żelaza może być wykorzystana przez organizm nawet w 25 – 30%, podczas gdy forma niehemowa przyswajana jest w zaledwie 1 – 10%. Z żelaza pochodzenia zwierzęcego nie powinny rezygnować m.in. dzieci i młodzież (w szczególności dojrzewające dziewczynki), dorosłe kobiety (zwłaszcza planujące ciążę), a także osoby zmagające się z różnymi chorobami, w tym anemią.
ŻELAZO W POSTACI FUMARANU ŻELAZA - jednej z hemowych postaci żelaza
Właściwości żelaza
Wysokość poziomu podaży żelaza, a także proporcje ilościowe pomiędzy formami chemicznymi mają duże znaczenie w prewencji anemii wywołanej niedoborem żelaza. Właśnie od strony wpływu na układ krwiotwórczy i krwionośny żelazo znane jest najbardziej. Otóż jest głównym składnikiem hemoglobiny, czyli białka w czerwonych krwinkach, które bierze udział w transporcie tlenu z płuc do reszty tkanek. Ponadto współtworzy mioglobinę, która zaopatruje w tlen tkankę mięśniową i jest odpowiedzialna za magazynowanie go właśnie tam. Omawiany pierwiastek śladowy bierze również udział w syntezie DNA, a także prawidłowym wzroście i rozwoju organizmu. Wchodzi również w skład wielu enzymów kontrolujących liczne procesy fizjologiczne, a także wspiera układ immunologiczny. Zbyt niski poziom żelaza skutkować może ciągłym uczuciem zmęczenia, obniżoną tolerancją wysiłku, zaburzeniami koncentracji, zwiększeniem podatności na infekcje, czy pogorszeniem stanu skóry, włosów i paznokci.
Właściwa podaż żelaza
Zapotrzebowanie na żelazo u dorosłych mężczyzn wynosi około 10 mg dziennie, natomiast kobiety w tym samym przedziale wiekowym potrzebować mogą każdego dnia nawet 18 mg tego pierwiastka. O odpowiednią podaż najłatwiej jest zadbać poprzez dietę uwzględniającą mięsa, a także ewentualną suplementację. Warto przy tym pamiętać, że niektóre czynniki poprawiają, a inne ograniczają przyswajalność. Do pierwszych zaliczyć można m.in. witaminę C, natomiast do drugich fityniany i polifenole (związki pochodzenia roślinnego), czy wapń i cynk.
