Istota problemu
Zakrzepica żył głębokich, nazywana potocznie trombozą, jest chorobą polegającą na tworzeniu się zakrzepów w układzie żylnym kończyn dolnych pod powięzią głęboką, czyli błoną zbudowaną z tkanki łącznej, otaczającą poszczególne mięśnie kończyn. Jak szacują specjaliści, w Polsce mamy rocznie do czynienia z ok. 60 tys. przypadków diagnozowania tej choroby.
Czynniki ryzyka
Do głównych czynników sprzyjających rozwojowi zakrzepicy zaliczane są: długotrwałe unieruchomienie, rekonwalescencja po zabiegach chirurgicznych, ciąża i połóg, zakażenia wirusowe i bakteryjne, wiek powyżej 40 lat, wielonarządowe urazy miednicy i kończyn dolnych, odwodnienie, terapia hormonalna, niewydolność krążenia oraz otyłość i niska aktywność fizyczna. Ostatnie miesiące uczą nas, że rozmaitym problemom zakrzepowo-zatorowym mogą sprzyjać również w indywidualnych przypadkach iniekcje niektórych preparatów RNA, stymulujących produkcję przez organizm białek wirusowych w celu uzyskania odporności na zakażenie wirusowe.
Objawy zakrzepicy
W 50% przypadków zakrzepica żył głębokich przebiega początkowo bezobjawowo lub skąpoobjawowo. W późniejszym okresie zakrzepica żył głębokich objawia się najczęściej bólem i tkliwością kończyn, obrzękiem stóp wokół kostek, zaczerwienieniem i wzrostem ciepłoty skóry kończyn oraz nadmiernym wypełnieniem żył powierzchniowych kończyn.
Nieleczona zakrzepica żył głębokich może mieć poważne następstwa, gdyż może tworzyć podłoże dla rozwoju żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, charakteryzującej się występowaniem, obok zakrzepicy żył głębokich, zatorowości płucnej.
Co pomaga? Badania
Ważnym elementem leczenia zakrzepicy żył głębokich jest farmakoterapia. W farmakoterapii zakrzepicy stosowane są leki przeciwzakrzepowe, znane również jako antykoagulanty. Jednakże leczenie z użyciem tego typu środków wiąże się z rozmaitymi problemami. Otóż niektóre z nich są antagonistami witaminy K, a ponieważ witamina K chroni organizm przed wapnieniem tkanek miękkich, dlatego długotrwałe stosowanie tego typu leków może sprzyjać patologicznej kalcyfikacji, m.in. tętnic czy zastawek serca.
Z kolei inne antykoagulanty mogą wchodzić w dodatnie interakcje z niektórymi składnikami pokarmowymi, co z kolei może doprowadzić do poważnych zaburzeń krzepliwości krwi. Dlatego też w przeciwdziałaniu zakrzepicy zwraca się ostatnio coraz baczniejszą uwagę na czynniki dietetyczne, sprzyjające utrzymaniu właściwej krzepliwości krwi i obniżające ryzyko tworzenia się zakrzepów.
Kurkumina
Kurkumina to żółty barwnik orientalnej przyprawy – kurkumy, który działa przeciwzapalnie i ogólnie wykazuje szereg cennych właściwości prozdrowotnych. Jednakże dopiero w 2012 r. przeprowadzono badanie mające za zadanie rozstrzygnąć, czy jest ona również środkiem przeciwzakrzepowym. Jak podsumowali autorzy tego badania, uzyskane przez nich wyniki sugerują, że kurkumina oraz bisdemetoksykurkumina (inny bioaktywny składnik kłącza kurkumy) wykazują aktywność przeciwzakrzepową, tak więc codzienne spożywanie kurkumy, np. w postaci curry, może pomóc w utrzymaniu właściwego statusu przeciwzakrzepowego organizmu.
Dong-Chan Kim et al. Anticoagulant activities of curcumin and its derivative. BMB Rep. 2012
Imbir
Opublikowane niedawno badanie pokazało, że ekstrakt z imbiru posiada właściwości przeciwzakrzepowe, opierające się na hamowaniu krzepliwych funkcji płytek krwi. Regularne spożywanie imbiru może zatem, zdaniem autorów badania, zapewnić nam ochronę przed rozwojem chorób o podłożu zakrzepowym.
Shadrack K. et al. Anti-thrombotic effect of Zingiber officinale (ginger) in sprague dawley rats. IJRMS. 2019
Kapsaicyna
Kapsaicyna to bioaktywny składnik różnych odmian papryki, odpowiadający za ostry smak tych warzyw. Ponieważ jako środki przeciwzakrzepowe stosowane są w lecznictwie aspiryna oraz leki o zbliżonej do niej aktywności, dlatego już na wczesnym etapie badań dietetycznych środków przeciwzakrzepowych porównywano na tym polu aktywność kapsaicyny z tego typu farmaceutykami. Kapsaicyna okazała się skuteczniejsza niż aspiryna i indometacyna w zapobieganiu śmierci z powodu ostrej choroby zakrzepowo-zatorowej płuc, a efekt ten mógł wynikać, zdaniem autorów badania, ze zdolności kapsaicyny do hamowania agregacji płytek krwi.
Wang J. P. et al. Antihemostatic and antithrombotic effects of capsaicin in comparison with aspirin and indomethacin. Thromb Res. 1985
Czosnek
Analiza 45 badań naukowych, dotyczących wpływu konsumpcji czosnku na zdrowie układu sercowo-naczyniowego, m.in. wykazała, że czosnek zmniejsza w bardzo znacznym stopniu agregację płytek krwi, działając tym samym skutecznie przeciwzakrzepowo.
Ackermann T. R. et al. Garlic Shows Promise for Improving Some Cardiovascular Risk Factors. JAMA. 2001
Cynamon
Niedawną publikację naukową, przedstawiającą kompleksową analizę składników aktywnych cynamonu oraz ich wpływu na czynność płytek krwi i choroby układu krążenia, jej autorzy podsumowali w ten sposób, że zgromadzone dane pokazują, iż ekstrakty z cynamonu mogą hamować agregację płytek krwi i w związku z tym mogą być stosowane jako środki uzupełniające terapię w zaburzeniach sercowo-naczyniowych.
Hamidpour R. et al. Cinnamon inhibits platelet function and improves cardiovascular system. J Med Plan. 2020
Miłorząb dwuklapowy
W badaniu przeprowadzonym z użyciem ekstraktu z miłorzębu wykazano, że środek ten wykazuje niezwykle wysoką efektywność w usuwaniu skrzepów, działając podobnie na tym polu do leku przeciwzakrzepowego – streptokinazy. W związku z tym autorzy podsumowali swoje badanie wnioskiem, że ekstrakt z miłorzębu mógłby być wykorzystywany jako zamiennik tego leku przy problemach zakrzepowych.
Gholam Ali Naderi et al. Fibrinolytic effects of Ginkgo biloba extract. Exp Clin Cardiol. 2005
Pestki winogron
Z badania przeprowadzonego z wykorzystaniem ekstraktu proantocyjanidyn pestek winogron jego autorzy wyciągnęli wnioski, że środek ten hamuje propagację skrzepliny w przypadku niedrożności żyły, a jego właściwości przeciwzakrzepowe są związane bezpośrednio z ochroną i regeneracją śródbłonka naczyniowego, hamowaniem agregacji płytek krwi oraz hamowaniem aktywności komórek zapalnych i formowania się zakrzepów. Zatem ekstrakty proantocyjanidyn pestek winogron mogą mieć zastosowanie kliniczne w leczeniu zakrzepicy żył głębokich, jak stwierdzają w podsumowaniu autorzy badania.
Zhang Y. et al. Antithrombotic effect of grape seed proanthocyanidins extract in a rat model of deep vein thrombosis. J Vasc Sur. 2011
Kakao
W podsumowaniu stosunkowo niedawno opublikowanego badania pojawiły się wnioski, że biologicznie aktywne składniki kakao mają silne działanie przeciwzakrzepowe, najprawdopodobniej poprzez bezpośrednie i pośrednie oddziaływanie na śródbłonek naczyniowy, a tym samym wykazują potencjał obniżania ryzyka nadkrzepliwości związanej z chorobami sercowo-naczyniowymi, powodowanymi wysokim poziomem cholesterolu.
Soo-Jin Kim et al. Cacao Polyphenols Potentiate Anti-Platelet Effect of Endothelial Cells and Ameliorate Hypercoagulatory States Associated with Hypercholesterolemia. J Nanosci Nanotechnol. 2017
Herbata
W wyniku prowadzonych na przestrzeni wielu lat badań dowiedziono, że zarówno składniki zielonej (katechiny), jak też czarnej herbaty (teaflawiny), wykazują skuteczną aktywność przeciwzakrzepową.
Kang W. S. et al. Antithrombotic activities of green tea catechins and (-)-epigallocatechin gallate. Thromb Res. 1999
Jankun J. et al. Diverse inhibition of plasminogen activator inhibitor type 1 by theaflavins of black tea. Int J Mol Med. 2011
N-acetylocysteina (NAC)
Jak wynika z niedawno przeprowadzonego badania, NAC hamuje tworzenie się zakrzepów w podobnym stopniu, jak aspiryna. Zdaniem autorów badania, wyniki te dostarczają dowodu, że N- acetylocysteina hamuje rozwój zakrzepicy, a tym samym uzasadniają dalsze badania nad tym składnikiem pokarmowym jako środkiem terapeutycznym, zmniejszającego ryzyko rozwoju problemów zakrzepowych.
Craver B. M. et al. N-acetylcysteine inhibits thrombosis in a murine model of myeloproliferative neoplasm. Blo Adv. 2020
Tauryna
W badaniu przeprowadzonym z udziałem 101 zdrowych Japończyków dowiedziono, że tauryna nasila zdolność organizmu do rozpuszczania zakrzepów, czyli wykazuje aktywność trombolityczną, co może być mechanizmem obserwowanego we wcześniejszych badaniach jej działania przeciwzakrzepowego i kardioprotekcyjnego (ochronnego względem serca).
Ijiri Y. et al. Antithrombotic effect of taurine in healthy Japanese people may be related to an increased endogenous thrombolytic activity. Throm Res. 2013
Arginina
Ponieważ w przeciwdziałaniu zakrzepicy bardzo ważną rolę odgrywa hormon gazowy – tlenek azotu (NO), a gaz ten powstaje w organizmie głównie z aminokwasu – argininy, dlatego wykonano badanie mające za zadanie ocenić przydatność suplementacji argininy w przeciwdziałaniu zakrzepicy.
We wnioskach z tego badania możemy przeczytać, że suplementacja argininy jako prekursora NO zwiększa produkcję tlenku azotu w miejscach zakrzepów żylnych, przez co zachowuje prawidłową reaktywność śródbłonka naczyniowego i zmniejsza gromadzenie się płytek krwi w żyle po rozpuszczeniu się zakrzepu. Dane te sugerują, zdaniem autorów badania, że arginina może zachować funkcję śródbłonka po rozpuszczeniu zakrzepu, czym może zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia tzw. zespołu pozakrzepowego.
Lin P. H. et al. L-arginine improves endothelial vasoreactivity and reduces thrombogenicity after thrombolysis in experimental deep venous thrombosis. J Vasc Surg. 2003
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega 3
W badaniu wykonanym z udziałem 452 pacjentów w starszym wieku, którzy przyjmowali przez miesiąc 1000 mg kwasów omega 3 dziennie, ustalono, że codzienna suplementacja kwasów tłuszczowych omega-3 zmniejsza ryzyko wystąpienia zatorowości płucnej oraz objawowej zakrzepicy żył głębokich po zabiegach chirurgicznych u starszych pacjentów ze złamaniami bliższej części kości udowej, nie powodując przy tym podwyższonego ryzyka epizodów krwawienia.
Zheng X. et al. Omega-3 fatty acids reduce post-operative risk of deep vein thrombosis and pulmonary embolism after surgery for elderly patients with proximal femoral fractures: a randomized placebo-controlled, double-blind clinical trial. Int Orthop. 2020
Witamina E
Jak wynika z eksperymentu przeprowadzonego na grupie prawie 40 tys. kobiet w wieku powyżej 45 lat, przyjmowanie co drugi dzień 600 j.m. witaminy E zmniejsza ryzyko rozwoju zakrzepicy żył głębokich o 21%. Obniżenie tego ryzyka sięga nawet 44 i 49% dla przypadków kobiet szczególnie predysponowanych genetycznie do problemów zakrzepowych.
Glynn J. R. et al. Effects of random allocation to vitamin E supplementation on the occurrence of venous thromboembolism: report from the Women's Health Study. Circulation. 2007
Witamina D
Wyniki niedawno opublikowanego badania wykazały, że pacjenci z żylną chorobą zakrzepowo-zatorową charakteryzują się niższymi wartościami witaminy D we krwi, w porównaniu z osobami zdrowymi, i że pomiędzy ryzykiem rozwoju zakrzepicy a niedoborem witaminy D zachodzi ewidentna korelacja.
Dehghani K. et al. Effect of Vitamin D deficiency in lower extremity and pulmonary venous thromboembolism. Biom Res Ther. 2019
Witamina K
Witamina K jest czynnikiem niezbędnym do krzepnięcia krwi. Dlatego też niektóre leki przeciwzakrzepowe są antagonistami witaminy K. Z tego też powodu stosowanie suplementów witaminy K lub nawet spożywanie pokarmów obfitujących w tę witaminę znacząco obniża skuteczność terapii przeciwzakrzepowej, prowadzonej z wykorzystaniem tego typu leków. Stąd wzięło się też błędne przekonanie, że witamina K może sprzyjać zakrzepicy. W rzeczywistości jest to tylko bardzo mylące nieporozumienie.
Otóż witamina K jest jednocześnie czynnikiem niezbędnym do utrzymania aktywności przeciwzakrzepowej krwi. Z tego samego powodu nawet bardzo wysokie dawki witaminy K nie sprzyjają wzrostowi gęstości i krzepliwości krwi, pozostając całkowicie bezpieczne dla układu krążenia i ogólnej kondycji zdrowotnej. Gdy pod kątem krzepliwości krwi oceniono pacjentów biorących udział w badaniach naukowych, dowiedziono, że u osób przyjmujących do 360 mcg witaminy K2 przez okres do 12 tygodni ani nie pojawia się nadkrzepliwość krwi, ani jakiekolwiek ryzyko wystąpienia zakrzepicy (Westenfeld, 2012; Theuwissen, 2012).
Wręcz przeciwnie, w ostatnio publikowanych opracowaniach naukowych pojawiły się dowody na to, że suplementacja witaminy K może zapobiegać zakrzepicy związanej z przebiegiem choroby COVID-19.
Kudelko M. et al. Potential Beneficial Effects of Vitamin K in SARS-CoV-2 Induced Vascular Disease? Immuno. 2021
Sławomir Ambroziak
Bardzo przydatny artykuł!
Cieszę się!