Nadciśnienie tętnicze, nazywane wymiennie wysokim ciśnieniem krwi, jest przewlekłym stanem chorobowym, charakteryzującym się stale podwyższonym ciśnieniem tętniczym krwi.
Wyróżniane są dwa główne typy nadciśnienia tętniczego – nadciśnienie pierwotne i nadciśnienie wtórne. Jak się szacuje, ok. 90–95% przypadków nadciśnienia ma charakter pierwotny, definiowany jako nadciśnienie tętnicze powodowane specyficznymi uwarunkowaniami genetycznymi i niewłaściwym stylem życia.
Nadciśnienie - co je powoduje?
Jako czynniki związane ze stylem życia, które zwiększają ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego, wskazywane są: nadmiar soli w diecie, nadwaga i otyłość, palenie tytoniu i nadmierne spożycie alkoholu. Pozostałe 5–10% przypadków nadciśnienia tętniczego rozpoznawane jest jako wtórne nadciśnienie tętnicze, definiowane jako wysokie ciśnienie krwi posiadające możliwą do zidentyfikowania, konkretną przyczynę, taką jak przewlekła choroba nerek, zwężenie tętnic nerkowych, zaburzenia hormonalne lub stosowanie niektórych specyfików, przykładowo tabletek antykoncepcyjnych.
Jednostkami miary ciśnienia tętniczego są milimetry słupa rtęci (mmHg). Ciśnienie krwi jest monitorowane z wykorzystaniem dwóch pomiarów – ciśnienia skurczowego i rozkurczowego, nazywanych również odpowiednio ciśnieniem maksymalnym i minimalnym. U większości dorosłych, zdrowych osób normalne ciśnienie krwi w spoczynku mieści się w zakresie 100–130 mmHg ciśnienia skurczowego i 60–80 mmHg ciśnienia rozkurczowego. Tak więc u większości dorosłych osób nadciśnienie tętnicze diagnozowane jest wtedy, gdy ich spoczynkowe ciśnienie krwi utrzymuje się długi czas na poziomie 130/80-140/90 mmHg lub wyższym.
Bezobjawowe początki
Na wczesnym etapie choroby nadciśnieniu tętniczemu rzadko towarzyszą swoiste objawy, a jego rozpoznanie ma zwykle miejsce podczas interwencji medycznej, związanej z jakimś innym problemem zdrowotnym.
Niemniej niektóre osoby z wysokim ciśnieniem krwi zgłaszają takie mało specyficzne dolegliwości jak poranne bóle tyłu głowy, zawroty głowy, szumy w uszach, zaburzenia widzenia czy epizody omdlenia. Jednak nieleczone, utrzymujące się długotrwale, wysokie ciśnienie krwi jest główną przyczyną rozwoju choroby wieńcowej, niewydolności serca, migotania przedsionków, choroby tętnic obwodowych, przewlekłej choroby nerek, utraty wzroku, demencji starczej i udaru mózgu.
Co pomaga? Badania
Jak się szacuje, z nadciśnieniem tętniczym zmaga się średnio 22% ludzkiej populacji. Najwyższe wskaźniki cierpiących z powodu nadciśnienia notowane są w Europie i Stanach Zjednoczonych – do 45%.
Obok farmakoterapii, skutecznym sposobem przeciwdziałania nadciśnieniu tętniczemu jest zmiana stylu życia. Jak dowiodły badania i praktyka kliniczna, modyfikacja stylu życia może tak samo skutecznie obniżyć ciśnienie tętnicze krwi, jak terapia z wykorzystaniem leków przeciwko nadciśnieniu. Proponowane zmiany stylu życia obejmują więc tutaj: redukcję masy ciała do wartości prawidłowej, zmniejszenie spożycia soli kuchennej, regularną aktywność fizyczną, zaprzestanie palenia tytoniu, ograniczenie spożycia alkoholu oraz zwiększenie spożycia owoców i warzyw.
Zidentyfikowano też wiele składników pokarmowych, wspomagających organizm w walce z nadciśnieniem, z których najlepszymi opiniami naukowców cieszą się:
Potas – niezbędny dla organizmu pierwiastek z grupy makroelementów, występujący głównie w owocach i warzywach.
W analizie 23 badań naukowych, dotyczących potasu i nadciśnienia, pojawił się wniosek, że suplementacja potasu doprowadziła do znaczącego spadku ciśnienia krwi u stosujących ją ochotników, w porównaniu z grupami kontrolnymi, przyjmującymi placebo.
Poorolajal J. et al. Oral potassium supplementation for management of essential hypertension: A meta-analysis of randomized controlled trials. PLoS One. 2017
Magnez – niezbędny dla organizmu pierwiastek z grupy makroelementów, występujący głównie w produktach pełnoziarnistych.
Wykonany niedawno przegląd 11 poważnych badań klinicznych wykazał, że magnez – przyjmowany w dawkach 365–450 mg dziennie przez średnio 3.6 miesiąca – znacząco obniża ciśnienie krwi u osób z różnymi chorobami przewlekłymi.
Przegląd kolejnych 10 badań z łącznym udziałem ponad 200 tys. osób udowodnił, że większe spożycie magnezu w diecie może uchronić organizm przed wzrostem ciśnienia krwi. Przy czym każde 100-miligramowe zwiększenie dziennej porcji magnezu w diecie wiązało się tutaj z 5-procentową redukcją ryzyka rozwoju nadciśnienia tętniczego.
Dibaba D. et al. The effect of magnesium supplementation on blood pressure in individuals with insulin resistance, prediabetes, or noncommunicable chronic diseases: a meta-analysis of randomized controlled trials. Am J Clin Nutr. 2017
Han H. et al. Dose-response relationship between dietary magnesium intake, serum magnesium concentration and risk of hypertension: a systematic review and meta-analysis of prospective cohort studies. Nutr J. 2017
Wapń – niezbędny dla organizmu pierwiastek z grupy makroelementów, występujący głównie w produktach mlecznych.
W przeglądzie, w którym przeanalizowano dane z 16 badań obejmujących łącznie 3048 uczestników, stwierdzono, że zwiększenie spożycia wapnia powyżej 1 g na dobę nieznacznie obniża zarówno skurczowe, jak i rozkurczowe ciśnienie krwi, co wskazuje na rolę tego pierwiastka w zapobieganiu rozwojowi nadciśnienia tętniczego.
Cormick G. et al. Extra calcium to prevent high blood pressure. Cochrane. 2015
Witamina D3 występująca naturalnie głównie w produktach rybnych.
Analiza danych z wyników badań uzyskanych od prawie 300 tys. uczestników wykazała, że u osób z najwyższym poziomem witaminy D, w porównaniu z tymi z najniższym, ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego było nawet o 30% mniejsze.
Kunutsor S.K. et al. Vitamin D and risk of future hypertension: meta-analysis of 283,537 participants. Eur J Epidemiol. 2013
Koenzym Q10 występujący naturalnie w niewielkich ilościach w wielu produktach zwierzęcych i roślinnych.
Analiza 17 badań klinicznych kontrolowanych placebo, obejmujących łącznie 684 uczestników, wykazała, że suplementacja koenzymu Q10 znacząco obniżyła skurczowe ciśnienie krwi, obniżając jednocześnie ciśnienie rozkurczowe, jednak w sposób mało istotny statystycznie.
Tabrizi R. et al. The Effects of Coenzyme Q10 Supplementation on Blood Pressures Among Patients with Metabolic Diseases: A Systematic Review and Meta-analysis of Randomized Controlled Trials. High Blood Press Cardiovasc Prev. 2018
L-arginina – niezbędny aminokwas występujący naturalnie we wszystkich pokarmach wysokobiałkowych.
Ogólny przegląd 7 analiz badań naukowych, obejmujących łącznie 4676 uczestników, wykazał, że suplementacja L-argininy znacząco obniża całkowite ciśnienie krwi u osób z wysokim ciśnieniem tętniczym.
McRae M.P. Therapeutic Benefits of l-Arginine: An Umbrella Review of Meta-analyses. J Chiropr Med. 2016
Witamina C występująca naturalnie w największych ilościach w świeżych owocach i warzywach.
Analiza 8 badań klinicznych, wykonanych przy łącznym współudziale 614 uczestników, zakończyła się wnioskiem, że suplementacja witaminy C – w dawkach mieszczących się w przedziale 300-1000 mg na dobę – doprowadziła do znacznego obniżenie ciśnienia krwi u pacjentów z pierwotnym nadciśnieniem tętniczym.
Guan Y. et al. Effects of vitamin C supplementation on essential hypertension. Medicine (Baltimore). 2020
Azotany buraka ćwikłowego.
Systematyczny przegląd 11 badań naukowych wykazał, że ekstrakty z buraków ćwikłowych obniżają poziom ciśnienia krwi zarówno u osób zdrowych, jak też cierpiących z powodu nadciśnienia tętniczego.
Bonilla Ocampo D.A. et al. Dietary Nitrate from Beetroot Juice for Hypertension: A Systematic Review. Biomolecules. 2018
Siarczki czosnku
Analiza 12 badań obejmujących łącznie 553 uczestników z nadciśnieniem tętniczym potwierdziła, że suplementy czosnku obniżają skurczowe i rozkurczowe ciśnienie krwi, podobnie jak standardowe leki przeciwko nadciśnieniu. To obniżenie ciśnienia tętniczego krwi wiązało się z 16-40-procentowym zmniejszeniem ryzyka wystąpienia problemów sercowo-naczyniowych.
Ried K. Garlic lowers blood pressure in hypertensive subjects, improves arterial stiffness and gut microbiota: A review and meta-analysis. Exp Ther Med. 2020
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe szeregu omega 3 pochodzące z tłuszczu ryb i organizmów morskich.
Szeroka metaanaliza 70 dobrze kontrolowanych badań klinicznych udowodniła, że spożywanie kwasów omega 3, w dawce równej lub wyższej jak 2 g na dobę, obniża skurczowe i rozkurczowe ciśnienie krwi. Najsilniejsze efekty aktywności kwasów omega 3 obserwowano wśród pacjentów z nadciśnieniem tętniczym nieleczonych lekami przeciwnadciśnieniowymi, chociaż ciśnienie krwi ulegało również obniżeniu u osób zdrowych z prawidłowym ciśnieniem tętniczym.
Miller P.E. et al. Long-Chain Omega-3 Fatty Acids Eicosapentaenoic Acid and Docosahexaenoic Acid and Blood Pressure: A Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Am J Hypertens. 2014
Katechiny zielonej herbaty
Przegląd 24 badań z łącznym udziałem 1697 ochotników wykazał, że przyjmowanie suplementów zielonej herbaty lub picie zielonej herbaty przez okres 3–16 tygodni znacznie obniża ciśnienie krwi u osób z prawidłowym ciśnieniem krwi i z nadciśnieniem tętniczym.
Xu R. et al. Effect of green tea supplementation on blood pressure. Medicine (Baltimore). 2020
Melatonina – hormon produkowany przez szyszynkę, występujący również w niewielkich ilościach w wielu produktach spożywczych.
Przegląd 5 dobrze kontrolowanych badań powiązał suplementację melatoniny ze znacznym obniżeniem ciśnienia krwi u osób ją stosujących, w porównaniu z grupami kontrolnymi, przyjmującymi placebo.
Hadi A. et al. Effects of Melatonin Supplementation On Blood Pressure: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Horm Metab Res. 2019
Sławomir Ambroziak
