Odkrycie roli witaminy D w procesach fizjologicznych oraz patologicznych stworzyło duże odgałęzienie w dziedzinie badań nad dietetyką, oraz suplementacją. Wykazano, że stanowi ona czynnik o pozytywnym, wielokierunkowym działaniu wobec m.in. chorób układu sercowo-naczyniowego, cukrzycy czy chorób nowotworowych. Ponadto w publikacjach zasygnalizowano również rolę w obrębie układu nerwowego.
Synteza i odpowiedni poziom witaminy D
Witamina D wytwarzana jest w organizmie za pomocą enzymów obecnych m.in. w skórze. Warunkiem, który musi być spełniony, aby do syntezy doszło, jest ekspozycja odpowiednio dużej powierzchni skóry na bezpośrednie działanie promieni słonecznych. W regionach o klimacie zbliżonym do polskiego proces ten jest ograniczany m.in. poprzez występowanie pór roku, gdyż miesiące zimowe nie zapewniają odpowiedniej intensywności promieniowania słonecznego.
W miesiącach letnich obniżenie syntezy powodować może unikanie przebywania na zewnątrz, stosowanie filtrów UV na skórę oraz zakrywanie dużych powierzchni ciała ubraniami, a także wysoki poziom i częstotliwość zanieczyszczenia powietrza czy zachmurzenia nieba.
Podaż witaminy D z dietą czasami również może być niewystarczająca, gdyż głównymi jej źródłami są tłuste ryby, żółtka jaj kurzych, grzyby Shiitake czy produkty wzbogacane, takie jak margaryny o dobrej jakości. Optymalny poziom witaminy D w postaci jej metabolitu we krwi wynosi 30 – 50 ng/ml i jest to jeden z najważniejszych aspektów wymagających kontroli w kontekście dbania o odpowiedni stan odżywienia organizmu.
Rola witaminy D w organizmie
Jedną z najważniejszych funkcji witaminy D jest udział w metabolizmie wapnia oraz tkanki kostnej. Odpowiedni poziom tej witaminy zabezpieczać może między innymi przed kontuzjami oraz poważnymi złamaniami kości. Ponadto znana jest jej rola w kontroli stanów zapalnych oraz regulacji aktywności układu odpornościowego. Jako związek chemiczny o charakterze hormonalnym może wspierać również pewne funkcje endokrynologiczne organizmu. Coraz więcej mówi się również o znaczeniu witaminy D w układzie nerwowym.
Wpływ witaminy D na układ nerwowy
Aktywna forma witaminy D w organizmie wchodzi w interakcje ze specyficznymi receptorami, czego następstwem jest m.in. regulacja ekspresji genów związanych ze szlakami metabolicznymi w obrębie układu nerwowego. Receptory te występują w niektórych regionach mózgu (np. odpowiedzialnych za wydzielanie dopaminy), a także w mikrogleju (odpowiedzialnym za odżywianie i ochronę neuronów).
Witamina D regulując poziom jonów wapnia (Ca2+) wpływa na przekaźnictwo nerwowe w ośrodkowym układzie nerwowym. Wiąże się z tym rola m.in. w kontekście urazów i udarów mózgu czy epilepsji. Witamina D może zapewnić w tych przypadkach ochronę przed toksycznym działaniem nadmiaru wapnia w komórkach nerwowych.
Neuroprotekcyjne działanie wykazuje również za pośrednictwem właściwości antyoksydacyjnych. Ponadto sprzyja procesom tworzenia nowych komórek za pośrednictwem stymulacji czynników neurotroficznych, a także może regulować metabolizm neuroprzekaźników odpowiedzialnych za procesy związane z pamięcią czy wyciszeniem i uspokojeniem psychicznym.
Niedobory witaminy D
Kiedy podaż witaminy D z dietą oraz jej synteza skórna jest zbyt niska, układ nerwowy może być bardziej podatny na pewne zaburzenia i uszkodzenia. O witaminie tej, często mówi się jako o neurohormonie, co świadczy o szerokim spektrum jej funkcji i dużej roli dla zdrowia i jakości życia.
Źródła:
Wrzosek M, Łukaszkiewicz J, Wrzosek M, Jakubczyk A, Matsumoto H, Piątkiewicz P, Radziwoń-Zaleska M, Wojnar M, Nowicka G. Vitamin D and the central nervous system. Pharmacol Rep. 2013;65(2):271-8. doi: 10.1016/s1734-1140(13)71003-x. PMID: 23744412.
