"Szał sterydowy" oraz "sterydy zabiły mojego syna". Fakty i mity

Sterydy anaboliczno-androgenne są rozpowszechnione w większym stopniu, niż sądzi większość ludzi niezwiązanych ze sportem. Wystarczy wspomnieć ostatnią lawinę wpadek dopingowych u sportowców szczebla olimpijskiego (np. w podnoszeniu ciężarów). Niezmiennie solidna wiedza na temat środków wspomagających wysiłek jest mało rozpowszechniona, powielane są obiegowe mity i, co najgorsze, półprawdy. Bardzo duży jest w tym udział mediów „masowego rażenia”, które wolą publikować sensacyjne bzdury niż rzetelne dane.

1. Szał sterydowy, agresja sterydowa („roid rage”)
2. Sterydy a pobudzenie
3. Krótka historia
4. Przykłady z życia
5. Podsumowanie

Szał sterydowy, agresja sterydowa („roid rage”)

Jedno jest pewne, często po sterydy anaboliczno-androgenne sięgają osoby mające problem ze swoim życiem rodzinnym, z kontaktami społecznymi, walczące z licznymi uzależnieniami (np. od narkotyków, benzodiazepin, alkoholu itd.). W badaniach Darke S. i wsp. po sterydy anaboliczno-androgenne sięgały osoby, które regularnie stosowały narkotyki z grupy stymulantów (kokainę, metamfetaminę, MDMA), dodatkowo brały opiody (w tym morfinę, kodeinę, oksykodon) oraz benzodiazepiny. 25% z nich w chwili śmierci była też pod wpływem alkoholu!

Część zmarła przez samobójstwo, wypadek czy zabójstwo. Tylko w 4% wypadków nie ustalono przyczyn. Ponad 60% przypadków śmierci miało związek z ... narkotykami pobudzającymi (amfetamina, kokaina, metamfetamina) oraz opioidami. W jednym przypadku stwierdzono nawet zatrucie arszenikiem (prawdopodobnie samobójstwo). Prawie 30% przypadków miało związek z samobójstwem lub zabójstwem.

Sterydy a pobudzenie

„Pobudzenie jest fizjologiczną i psychiczną reakcją organizmu, która wiąże się ze zwiększonym napędem psychoruchowym, napięciem emocjonalnym i ograniczeniem lub brakiem kontroli impulsów. Pobudzenie wymaga opanowania, gdyż zwykle prowadzi do zachowań agresywnych i aktów przemocy”.

Według opracowania Joanny Rymaszewskiej pobudzenie mogą wywołać:

• upośledzenie umysłowe, otępienie (np. choroba Alzheimera)
• organiczne zaburzenia osobowości (np. guz mózgu, stwardnienie rozsiane, toczeń trzewny, udar mózgu, uraz głowy)
• alkohol, amfetamina, kokaina i inne środki psychoaktywne
• odstawienie leków np. benzodiazepin
• zespół abstynencyjny
• zaburzenia metaboliczne (hipoglikemia, hipoksja, kwasica, niedobory witamin (np. wit. B12), porfiria (zaburzenia metabolizmu porfiryn, najczęstszy objaw— ostry brzuch)
• zaburzenia funkcji tarczycy

Do listy dopisałbym specyficzne urazy głowy związane z aktywnością sportową, np. przewlekłą encefalopatię pourazową. Jest to typowy zespół dla pełnokontaktowych sportów (np. boks, kickboxing, thaiboxing, boks birmański) i form rywalizacji (np. MMA, vale tudo, K-1). Ale ... nie tylko. Głośno było o fali samobójstw w USA wśród graczy futbolu amerykańskiego. Powstał na ten temat nawet film Petera Landesmana „Wstrząs” (ang. Concussion). Wykazywali oni wręcz książkowe objawy uszkodzenia mózgu spowodowane obrażeniami w trakcie gry w futbol.

W skład zespołu będącego klinicznym objawem CTE (znanego również jako zespół upojenia od uderzenia pięścią [punch-drunk syndrome], otępienie bokserów oraz przewlekłe urazowe uszkodzenie mózgu) wchodzą trzy różne wzorce objawów:

• psychiczne
• ruchowe
• poznawcze

Objawy psychiczne obejmują:

• ostre pojawienie się objawów depresji (niezwiązanej z wcześniejszymi zaburzeniami psychicznymi)
• chwiejność emocjonalną z kapryśnym i nieprzewidywalnym zachowaniem
• drażliwość
• napady przemocy
• paranoję
• odhamowanie
• apatię
• uzależnienia

Krótka historia

Sterydy anaboliczno-androgenne są powszechne w dyscyplinach, gdzie liczy się siła oraz szybkość. Żadnym wyjątkiem nie są: futbol amerykański oraz sporty walki, w tym kontaktowe. Według dostępnych danych do dopingu przyznaje się 9,1% emerytowanych graczy NFL (badania Horn S. i wsp. dotyczyły 2552 zawodników). Dlaczego nie więcej?

Gdyż może się to wiązać z licznymi problemami związanymi z prawem. W USA restrykcje związane z handlem i posiadaniem SAA zaostrzono do granic absurdu, a ze sterydów anaboliczno-androgennych uczyniono wroga zdrowia publicznego. Nie sposób nie nazwać tego histerią oraz skrajną głupotą. Gdyby SAA stanowiły tak wielkie zagrożenie, odnotowywano by setki zgonów rocznie - osób stosujących podobne preparaty.

W USA około 3 milionów osób używa SAA w celach nie-terapeutycznych i dawkach ponadfizjologicznych, a 60% z nich nie startuje w żadnych zawodach, tylko trenuje rekreacyjnie, w celach sylwetkowych (Evans, 2004; Kanayama et al., 2010). Według innych danych, w USA 1-3% ludności stosowało sterydy anaboliczno-androgenne (Kashkin K.B, Tokish J.M).

Ludność USA w 2014 wynosiła 318,9 mln, a więc ponad 3,1 mln do nawet ponad 9,5 mln osób stosowało SAA. Według kolejnych badań, SAA przyjmowało w okresie całego życia przynajmniej raz 3-4 miliony osób w USA. Niektóre badania sugerują, iż nawet mężczyźni w wieku powyżej 40 lat stosują SAA, co świadczy o wieloletnim doświadczeniu. Według kolejnych danych (opartych na meta analizie 187 badań) na świecie 3,3% ludzi stosuje SAA. Tymczasem, w USA co roku z powodu alkoholu umiera ~ 29 000 ludzi, na świecie zaś ok. 3,3 mln.

Pomyślmy:

• uprawianie dyscypliny kontaktowej => zmiany w mózgu => drażliwość, chwiejność i napady przemocy (zespół CTE)

I teraz zadam ważkie pytanie: kto jest w stanie odróżnić zmiany w zachowaniu będące efektem uszkodzenia mózgu od wpływu leków np. sterydów anaboliczno-androgennych?

Odpowiem: nikt i w niczyim interesie to nie leży! Sterydy anaboliczno-androgenne są wrogiem numer jeden i należy wykazywać, iż są szkodliwe dla zdrowia. Za wszelką cenę! A jeśli fakty nie potwierdzają tej teorii – tym gorzej dla nich! I jeśli u boksera czy zawodnika futbolu amerykańskiego wystąpią po wielu latach depresja, napady agresji to (wg prasy i tworzonej tam mitologii) w większości wypadków będzie to wina sterydów anaboliczno-androgennych (a nie skutek uszkodzeń mózgu czy stosowania narkotyków)!

Przykłady z życia

Słynny bokser Mike Tyson m.in. był oskarżony o gwałt (słusznie czy nie, do dzisiaj nie wiadomo). Odsiedział 3 z 6 lat, wyszedł na wolność w 1995 r. Z pewnością był winien w sprawie pobicia dwóch kierowców Abmieleca Saucedo oraz Richarda Hardicka (po kolizji był tak wściekły, iż jednego kopnął w krocze, drugiego uderzył w twarz). Dostał za to rok więzienia. Tyson zasłynął też odgryzieniem kawałka ucha Holyfielda oraz ugryzieniem go w drugie ucho.

Dostał za to 3 miliony dolarów kary oraz stracił licencję bokserską. Kiedyś kopnął swojego promotora w głowę, z wściekłości. Tyson w momencie napaści na innych uczestników ruchu nie zdawał sobie sprawy, iż grozi mu 20 lat więzienia (za popełnienie kolejnego przestępstwa, na zwolnieniu warunkowym). Tyson przyznał się, iż wielokrotnie wychodził do walk pod wpływem kokainy i marihuany (oszukiwał testy, posługując się fałszywym penisem i zbiornikiem moczu).

Tyson był uzależniony od narkotyków oraz alkoholu. Dobrze, że nie przyznał się do stosowania sterydów anaboliczno-androgennych – bo wiecie, co by się stało? Większość tekstów w prasie brukowej obarczałaby winą za „szał” farmakologię, nie uszkodzenia mózgu Tysona, jego uzależnienie od narkotyków itd.

Sterydy anaboliczno-androgenne zabiły mojego syna

Myślicie, że przesadzam, iż winę za „wyczyny” M. Tysona zrzucono by na sterydy?! W prasie (szczególnie brukowej) pełno jest historii w rodzaju „sterydy zabiły mojego syna”! Matthew Dear zmarł 20 kwietnia 2009 r. Tylko to jest pewne. Winą za śmierć 17-latka obarczono sterydy anaboliczno-androgenne. Wszystko byłoby dobrze, ale ... sterydy anaboliczno-androgenne podaje się nawet kobietom i dzieciom (np. oxandrolone nawet w rocznych kuracjach!). Bardzo często różnorakie środki przez wiele lat podaje się osobom w podeszłym wieku.

I nikt, nigdy nie stwierdził, by trzytygodniowa kuracja SAA (jak u 17-latka) mogła spowodować:

• powiększenie źrenic
• ślepotę
• zatrucie
• silne bóle brzucha
• konwulsje
• obrzęk mózgu
• niewydolność nerek

Jedyne co jest prawdopodobne to uszkodzenia wątroby i nerek po wieloletnim nadużywaniu np. doustnych SAA lub przy nieleczonym nadciśnieniu. Ale objawy, jakie miał Matthew Dear wskazują raczej na wystąpienie np. zakrzepicy żył i zatok mózgu. Gdybym miał postawić na to pieniądze, mój wybór byłby prosty: Matthew Dear przesadził z amfetaminą, metamfetaminą i/lub MDMA (bądź też mieszanką tych narkotyków lub jego działka była zanieczyszczona innymi narkotykami).

Wszystko się zgadza, od powiększenia źrenic, przez nudności, bóle brzucha, po obrzęk mózgu. Amfetamina może powodować udar mózgu. W końcu w literaturze nie brakuje opisów uszkodzeń nerek spowodowanych nadużywaniem amfetaminy np. studium przypadku „Acute renal failure after amphetamine presenting with loin pain” oraz w studium przypadku z 2003 r. „ostre zatrucie amfetaminą”.

Amfetamina powoduje rozsiane krzepnięcia, wewnątrznaczyniowe => uszkodzenia licznych narządów.

W przypadku śmierci 17-latki, która przedawkowała MDMA obserwowano:

• Mikroskopowo w OUN wykazano masywny obrzęk. W obrębie istoty białej i szarej były rozsiane wybroczyny krwotoczne (purpura cerebri), krwinkotoki okołonaczyniowe i ogniska martwicy, a w otoczeniu przepełnionych krwią naczyń opony miękkiej wylewy krwawe
• w nerkach [...] przekrwienie i martwicę komórek kanalików nerkowych
• w wątrobie wystąpił obrzęk z cechami cholestazy śródkomórkowej i rozsiana martwica pojedynczych hepatocytów

Podsumowanie

Termin szału sterydowego pojawił się w połowie lat 80’ XX wieku. Dane naukowe zdawały się to potwierdzać, jednakże badania były prowadzone na niewielkiej liczbie użytkowników SAA. Lundholm wykazał na próbce 10 000 mężczyzn w Szwecji, iż tylko 0,7% z nich stosowało SAA, a 4,9% z nich popełniło brutalne przestępstwo. Mężczyźni skazani za podobne przestępstwa częściej sięgali po SAA.

Jak podkreśla Matthew Dunn faktycznie duża część użytkowników SAA zgłaszała, iż odczuwają “większą agresję” np. 42% w badaniu Copeland, Peters & Dillon's, czy też 44% w badaniu Larance i wsp. Jednakże należy zwrócić uwagę, iż równie duża liczba użytkowników SAA nie odczuwała żadnej, nadmiernej agresji. Wniosek jest następujący – bardziej należałoby wiązać rzekomy „szał sterydowy” z indywidualnymi cechami charakteru użytkownika farmakologii.

Dodatkowo dużą rolę odgrywa tu efekt placebo, gdyż wielu z mężczyzn biorących udział w badaniach pracuje jako „bramkarze” i efekt wzrostu agresji jest tu nierzadko pożądany oraz oczekiwany.

Na zakończenie dodam, iż po sterydy anaboliczno-androgenne sięgają także narkomani. Narkomani popełniają wiele przestępstw, w tym brutalnych (np. gdy są „na głodzie”). Cała wina za popełniane przez narkomanów przestępstwa (w oczach dziennikarzy) spada (jakże by inaczej!) na sterydy anaboliczno-androgenne! W jednym z badań Gårevik N i wsp. wzięto pod uwagę osoby łamiące prawo antynarkotykowe: 56 narkomanów w Szwecji. 73% z nich stosowało SAA.

Co najlepsze – aż 55% z tych osób najpierw stosowało narkotyki, dopiero później SAA. Dlatego, jeśli myślisz, że branie sterydów to "furtka" do narkotyków - musisz wiedzieć, że to mit.

Dodam, iż „picie alkoholu jest bezpośrednią przyczyną około 50% wszystkich zabójstw”. W statystykach związanych z zabójstwami próżno szukać sterydów anaboliczno-androgennych. Alkohol pozostaje rakotwórczym oraz niszczącym prawie wszystkie narządy twardym narkotykiem, który jest legalny i przynosi państwu kolosalne profity. Sterydy anaboliczno-androgenne są wyklęte i zakazane, jednak zabijają rocznie garstkę biorących je osób. Długoterminowo mają wpływ na zdrowie, ale jest on stanowczo mniejszy, niż się powszechnie uważa.

Referencje:

• Darke S1, Torok M, Duflou J. J Forensic Sci. 2014 Jul;59(4):1025-8. doi: 10.1111/1556-4029.12424. Epub 2014 Feb 19. „Sudden or unnatural deaths involving anabolic-androgenic steroids”. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24611438
• Joanna Rymaszewska „Postępowanie z pacjentem agresywnym i pobudzonym” Pracownia Naukowa Psychiatrii Konsultacyjnej i Medycyny Behawioralnej, Katedra i Klinika Psychiatrii, Akademia Medyczna we Wrocławiu http://www.med-biznes.pl/materialy/info/pliki/33.pdf
• Dr hab. n. med. Tomasz Gabryelewicz „Objawy afektywne w otępieniu o wczesnym początku” https://podyplomie.pl/neurologia/13603,objawy-afektywne-w-otepieniu-o-wczesnym-poczatku]
• Horn S1, Gregory P, Guskiewicz KM. „Self-reported anabolic-androgenic steroids use and musculoskeletal injuries: findings from the center for the study of retired athletes health survey of retired NFL players.” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19847128
• Paulo Adriano Schwingel „Non-medical anabolic-androgenic steroid consumptionand hepatitis B and C virus infection in regular strength training practitioners”
• Jan Felix Joseph and Maria Kristina Parr Curr Neuropharmacol. 2015 Jan; 13(1): 89–100. “Synthetic Androgens as Designer Supplements” http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4462045/
• Pope H.G., Jr, Kanayama G., Athey A., Ryan E., Hudson J.I., Baggish A. The lifetime prevalence of anabolic-androgenic steroid use and dependence in Americans. Current best estimates. Am J Addict. 2014;23(4):371–377. doi: 10.1111/j.1521-0391.2013.12118.x.
• Sagoe D., Molde H., Andreassen C.S., Torsheim T., Pallesen S. The global epidemiology of anabolic-androgenic steroid use: a meta-analysis and meta-regression analysis. Ann. Epidemiol. 2014;24(5):383–398. doi: 10.1016/j.annepidem.2014.01.009.
• http://articles.latimes.com/1999/feb/06/news/mn-5434
• https://www.theguardian.com/sport/2013/nov/14/mike-tyson-undisputed-truth-astonishing-claims
• http://www.mirror.co.uk/news/real-life-stories/teenager-used-steroids-to-bulk-up-939952
• Porro LJ1, Herndon DN, Rodriguez NA, Jennings K, Klein GL, Mlcak RP, Meyer WJ, Lee JO, Suman OE, Finnerty CC. J Am Coll Surg. 2012 Apr;214(4):489-502; discussion 502-4. doi: 10.1016/j.jamcollsurg.2011.12.038. Five-year outcomes after oxandrolone administration in severely burned children: a randomized clinical trial of safety and efficacy.
• https://journals.viamedica.pl/um/article/viewFile/33684/24726
• Eugene A. Kiyatkina,* and Hari S. Sharmaa,b “Acute Methamphetamine Intoxication: Brain Hyperthermia, Blood-Brain Barrier and Brain Edema” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3145326/
• J.J. CARTLEDGE, W.M. CHOW and P.A. HAMILTON STEWART “Acute renal failure after amphetamine presenting with loin pain” http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1046/j.1464-410x.1998.00349.x/pdf
• Grażyna Michalska-Krzanowska1, Elżbieta Stasiak-Pikuła1, Renata Sajdak1, Piotr Waloszczyk2, Krzysztof Borowiak2, Mirosław Parafiniuk2 „Ostre zatrucie amfetaminą” http://www.czytelniamedyczna.pl/119,ostre-zatrucie-amfetamina.html
• Matthew Dunn „Commentary on Lundholm et al. (2015): What came first, the steroids or the violence?” http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/add.12752/full
• Copeland J., Peters R., Dillon P. A study of 100 anabolic–androgenic steroid users. Med J Aust 1998; 168: 311–312.
• Larance B., Degenhardt L., Dillon P., Copeland J. Rapid Assessment of Performance and Image Enhancing Drugs (Pieds) in New South Wales: Feasibility Study 2005. National Drug and Alcohol Research Centre. Sydney: National Drug and Alcohol Research Centre, University of New South Wales; 2005.
• Charakterystyka sprawców przestępstw nadużywających alkoholu w świetle analizy opinii sądowo-psychiatrycznych http://pml.strefa.pl/ePUBLI/159/09.pdf
• Gårevik N “Dual use of anabolic-androgenic steroids and narcotics in Sweden.” http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20064696