Jak wiele chorób mogą wywołać papierosy? Skutki uboczne palenia tytoniu

Palenie tytoniu pozostaje plagą XXI wieku. Wywołuje lawinę problemów zdrowotnych. Przykładowo, na początku XX wieku rak płuc występował rzadko, kiedy upowszechniło się palenie tytoniu, ilość nowotworów wzrosła w sposób astronomiczny. W latach 30. XX wskaźnik śmierci z powodu raka płuc wynosił 4.9 na 100 000 osób, w 1990 roku wskaźnik wynosił już 75.6 na 100 000 osób. [1] Palenie tytoniu przez kobiety stało się popularne w latach 20. XX wieku. Rocznie wypalano średnio 54 papierosy w przeliczeniu na osobę w 1900 r. Wskaźnik wzrósł do 4345 papierosów w 1963 r. i ponownie spadł do 2261 papierosów w 1998 r.

Palenie wywołuje chorobę serca, chorobę tętnic obwodowych (co jest związane z występowaniem udarów i zawału serca), [2] raka (krtani, jamy ustnej, przełyku), przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. To też należałoby rozważyć w kontekście dyskusji o zdrowiu osób urodzonych jeszcze kilkadziesiąt lat temu, gdy o wiele mniej wiedziano o chorobach, które wywołuje palenie, a ponadto istniał silny marketing pronikotynowy. Dopiero w 1972 r. na podstawie zbioru 7000 badań w USA definitywnie określono, iż palenie tytoniu nie sprzyja zdrowiu. [18]

Palenie a ryzyko sercowo-naczyniowe

Palenie nie tylko wywołuje raka, ale nie sprzyja również funkcjonowaniu układu sercowo-naczyniowego. Według danych Centers for Disease Control and Prevention (CDC), rocznie z powodu palenia tytoniu na świecie umiera około 6 milionów osób, a do 2030 roku liczba ta wzrośnie do 8 milionów. Z badań wynika również, że nawet 1/3 zgonów z powodów sercowo-naczyniowych może być spowodowana paleniem papierosów. [19]

Szacuje się, że na świecie jest około 1.1 miliarda palaczy, z czego 900 milionów to mężczyźni, a 200 milionów to kobiety. Stosunek płci mężczyzn do kobiet wynosi 2:1 dla krajów rozwiniętych i 7:1 dla krajów rozwijających się. Częstość palenia wśród mężczyzn i kobiet wynosi odpowiednio 42% i 24% dla krajów rozwiniętych oraz 48% i 7% odpowiednio dla krajów słabiej rozwiniętych. Dla porównania, w Stanach Zjednoczonych około 47 milionów osób pali papierosy (28% mężczyzn i 23% kobiet).

W raporcie Surgeon General z 2004 r. oszacowano, że w Stanach Zjednoczonych palenie papierosów spowodowało od 1964 r. 12 milionów zgonów i kosztowało naród około 157.7 mld USD rocznie. Od 1964 r. nastąpił znaczny spadek konsumpcji papierosów w Stanach Zjednoczonych , m.in. dlatego, iż znacząco wzrosła świadomość ludzi na temat szkodliwości tego nałogu. [18]

Dlaczego nastolatkowie sięgają po tytoń?

Kiedyś zakazany owoc kusił najmocniej, więc bardzo często już uczniowie podstawówek chyłkiem wymykali się na przerwach, by wypalić „papieroska”. Obecnie dokładnie to samo zjawisko obserwujemy w przypadku e-papierosów (czyli nikotyny i innych trucizn w aerozolu). Kiedyś wyznacznikiem statusu był telefon komórkowy, co obecnie wydaje się śmieszne, niemniej pamiętam, iż kiedyś telefony (pierwszej generacji sieć GSM) kosztowały majątek i niekoniecznie były przenośne. W latach 90. XX wieku stać było na nie biznesmenów, dyrektorów fabryk itd. Obecnie nadal takim gadżetem pozostają smartfony z wyższej półki, elektroniczne zabawki, A dla wielu osób e-papieros stał się swego rodzaju wizytówką. Jeśli tytoń, alkohol czy marihuana są zakazanym owocem, to mało skuteczne są zakazy i polityka przeciwdziałania uzależnieniom. Bardzo często po alkohol sięgają już dzieci, a niejeden nastolatek ma już za sobą epizod ciężkiego picia. Niejednokrotnie picie alkoholu wiąże się z jednoczesnym sięganiem po papierosy. W badaniu "Postawy młodzieży wobec alkoholu" wzięło udział ponad tysiąc uczniów w wieku 12-17 lat, ich rodzice oraz pół tysiąca sprzedawców. [14] Okazało się, iż przeciętny wiek inicjacji alkoholowej to 13 lat i 2 miesiące, a pierwsze upicie się miało miejsce średnio w wieku 14 lat i 9 miesięcy.

4 najczęstsze powody sięgania po alkohol:

• z ciekawości,
• chciałem spróbować czegoś zakazanego,
• wszyscy w towarzystwie to robili,
• aby się rozweselić, dla zabawy.

Rozwiązaniem nie są zakazy, tylko promowanie odpowiednich wzorców. Wg cytowanego badania największy wpływ na promowanie picia i palenia ma otoczenie (rodzice, rówieśnicy itd.). Dopóki w Polsce będzie istniało przyzwolenie na picie i palenie przez małoletnich, dopóty kwitnąć będą nałogi. Zresztą problem wcale nie dotyczy tylko wyrobów tytoniowych i alkoholu, ale również marihuany. Pamiętam czasy, iż łatwiej było nabyć „miękkie” narkotyki (niepoprawny i nadużywany zwrot), niż alkohol. Obecna polityka antynarkotykowa przynosi zyski... mafii i m.in. przez to obserwujemy taki rozkwit „dopalaczy”. W innych krajach (np. w Czechach) rozwiązano problem w sposób racjonalny, u nas toczy się walka z wiatrakami.

Skutki uboczne palenia papierosów

Palenie papierosów (podobnie, jak sięganie po marihuanę) może powodować wystąpienie złuszczającego, śródmiąższowego zapalenia płuc (desquamative interstitial pneumonia). „Mechanizm: w odpowiedzi na pierwotne uszkodzenie komórek nabłonka oddechowego i śródbłonka naczyniowego w śródmiąższu płuc oraz w przestrzeniach pęcherzykowych dochodzi do reakcji zapalnej i procesów naprawczych przebiegających z włóknieniem o różnym stopniu nasilenia”. [3] Powoduje m.in. restrykcyjne zaburzenia wentylacji płuc.

Palenie ma też wpływ na przyspieszenie metabolizmu kofeiny, co powinno zmartwić osoby sięgające po kawę, „spalacze”, „napoje energetyczne”, „przedtreningówki” lub czystą kofeinę w tabletkach. Palenie tytoniu indukuje dwa procesy demetylacji, dlatego te osoby mogą być mało wrażliwe na niektóre suplementy diety, zawierające kofeinę. [12]

Palenie może spowodować nagłą śmierć sercową (SCD). Do najważniejszych czynników ryzyka SCD należą: [13]

• wiek (ilość przypadków SCD rośnie wraz z wiekiem),
• otyłość,
• niewłaściwa dieta,
• stres (środowiskowy i hemodynamiczny),
• nadciśnienie tętnicze (pierwotne lub wtórne),
• cukrzyca,
• palenie tytoniu,
• choroby nerek,
• czynniki genetyczne, wrodzona wada serca (kardiomiopatia przerostowa, anomalie naczyń wieńcowych i inne), szczególnie u osób do 35 r. życia,
• stan zapalny (np. poziomy TNF-alfa, IL-6, CRP itd.).

Zawał serca: co było powodem?

I teraz przypadek kliniczny: pewien 45-latek palił przez 30 lat i był alkoholikiem, doznał zawału serca po spożyciu dwóch tabletek Nature's Nutrition Formula One (zawierających efedrynę i kofeinę). [6] Z badań naukowych wiemy, iż palenie papierosów może zwiększać o 43% ryzyko zawału serca u mężczyzn i ponad dwukrotnie u kobiet [8] (jednakże po wykluczeniu byłych palaczy, ryzyko rozkłada się podobnie u kobiet i mężczyzn). [7] Niewielkie dawki alkoholu (czytaj: w Polsce nikt tak nie pije), mają wpływ na obniżenie ryzyka sercowo-naczyniowego. [9] Tymczasem nałogowe picie zwiększa od 1.5 do 2 razy ryzyko, np. niedokrwiennej choroby serca. [11] Co zrobią osoby, które chcą za wszelką cenę zlikwidować efedrynę? Powiążą zawał serca wspomnianego mężczyzny ze stosowaniem suplementu diety z efedryną i kofeiną, zignorują, jako czynniki ryzyka, wieloletnie palenie tytoniu oraz picie etanolu (z ww. nałogami często jest związany patologiczny tryb życia, niewłaściwa dieta, braki witaminowe, uszkodzenia nerek i wątroby, także powiązane z nadciśnieniem tętniczym).

Palenie tytoniu a rak nerki

51-letnia kobieta przez wiele lat paliła tytoń. [4] Zdiagnozowano u niej raka lewej nerki. Nerkę usunięto, zidentyfikowano raka nerkowokomórkowego. W sumie sama zapracowała na swoją chorobę, gdyż palenie tytoniu zwiększa o 22% ryzyko raka nerki u kobiet i u 51% u mężczyzn! Inne czynniki ryzyka to np. ekspozycja zawodowa: kontakt z paliwem (benzyna, ropa), kadmem, koksem, stalą. [5] Na dodatek rak nerkowokomórkowy jest nowotworem o agresywnym przebiegu i niekorzystnym rokowaniu. Często występują przerzuty. Po usunięciu nerki po kilku miesiącach zidentyfikowano u niej przerzuty w płucach nie większe, niż 5 mm. Zamiast chemioterapii kobieta zdecydowała się na podawanie 65 g witaminy C dożylnie, 2x w tygodniu (czyli sposób promowany przez współczesnych hochsztaplerów, „internetowych uzdrowicieli”). Stosowała podobną kurację przez 10 miesięcy. W czerwcu 1997 r. jej wyniki były w normie, poza jednym miejscem. W 2001 r. zdiagnozowano u niej 3.5 cm raka prawego płuca. Znów zaczęła przyjmować witaminę C, nowotwór stale rósł i mimo podawania witaminy C kobieta zmarła nieco po ponad roku czasu.

Podsumowanie: palenie znacząco zwiększa ryzyko wyjątkowo agresywnego raka nerki.

Palenie tytoniu a rak płuca

Ważną przyczyną powstania nowotworów jest palenie. Rak płuca jest jednym z najgorzej rokujących nowotworów, a miliony ludzi beztrosko palą tytoń. Najgorsze jest rokowanie dla raka trzustki: pięcioletnie przeżycie całkowite chorych kształtuje się na poziomie poniżej 5%. Jednak tylko 15.9% osób przeżywa 5 lat po zdiagnozowaniu raka płuc! Równie źle rokują: rak jajnika (43.7%), białaczki (55%) itd.

O ironio, w Polsce pierwsze wśród nowotworów złośliwych pierwsze miejsce zajmuje rak płuca, drugie rak stercza, trzecie pęcherza moczowego, czwarte okrężnicy, piąte skóry, szóste żołądka, siódme odbytnicy, ósme nerki. Do nowotworów płuc z pewnością przyczynia się np. zatrucie środowiska.

Nowotworami złośliwymi najczęściej rejestrowanymi w 2010 roku u mężczyzn były nowotwory złośliwe: [16]

• płuca 21,2%
• gruczołu krokowego 13,2%
• jelita grubego 12,4%
• pęcherza moczowego 7,0%
• żołądka 4,9%.

Niestety, powyższe nowotwory przynoszą krwawe żniwo. U mężczyzn w 2010 roku największy odsetek zgonów nowotworowych stanowiły zgony z powodu nowotworów złośliwych: [16]

• płuca (31,3%)
• jelita grubego (11,5%)
• gruczołu krokowego (7,6%)
• żołądka (6,7%)
• pęcherza moczowego (4,8%).

Co ciekawe, rak płuca jest również jednym z najczęściej stwierdzanych nowotworów związanych z narażeniem zawodowym: „rak płuca stanowił ponad połowę (51,5%) odnotowanych nowotworów zawodowych, a corocznie stwierdzano około 64 nowych przypadków tej choroby. Płuco jest najczęstszym umiejscowieniem nowotworów zawodowych, zarówno u mężczyzn (52,7%), jak i u kobiet (41,1%)”. [17]

Zestawienie umiejscowień nowotworów i ich czynników sprawczych pokazało, że azbestowi przypisano 38,9% raków płuca, 25,6% raków krtani i wszystkie międzybłoniaki opłucnej. Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne były odpowiedzialne za 15,4 % raków płuca, 10,6% raków krtani, 12,8% raków skóry i 11,4% nowotworów tkanki limfatycznej i krwiotwórczej, natomiast promieniowanie jonizujące za 12,8% raków płuca, 23,1% raków skóry i 22,7% nowotworów tkanki limfatycznej i krwiotwórczej.

Podsumowanie

Palenie tytoniu przynosi same straty, często powoduje choroby sercowo-naczyniowe oraz raka. Co prawda wiele osób argumentuje w następujący sposób: „Ta lub inna osoba (wujek, dziadek itd.) paliła całe życie i dożyła 90 czy 100 lat”. Jest to błędne myślenie. Przypomina rozumowanie człowieka, który przeżył wypadek samochodowy, pomimo tego, że nie miał zapiętych pasów, lub człowieka, który cudem uniknął śmierci przy upadku z dużej wysokości. Nie można twierdzić, iż upadek z dużej wysokości nie szkodzi zdrowiu, tylko dlatego, iż jednej osobie na 100 000 udało się to przeżyć. Nie można twierdzić, iż palenie jest nieszkodliwe, jeśli wybrana osoba kontynuowała nałóg przez 50 czy 60 lat. Na każdą taką „uprzywilejowaną” jednostkę przypadają tysiące ludzi, którzy z powodu palenia przedwcześnie umierają. Są opisane przypadki jednostkowe przeżycia przedawkowania alkoholu, narkotyków (np. amfetaminy) czy leków, jednak to wyjątek od reguły, a nie zasada. Ponadto palenie tytoniu ma negatywny wpływ na zdrowie sportowca i zmniejsza wydolność, co ma szczególne znaczenie w dyscyplinach wytrzymałościowych i sportach walki.

Referencje:

https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm4843a2.htm

https://www.termedia.pl/f/f/91ac67fc631212726073850df5cc4e1f.pdf

Grzegorz Gąsior1, Adam Barczyk1, Bogna Drozdzowska2, Władysław Pierzchała „Przypadek złuszczającego śródmiąższowego zapalenia płuc jako rzadkiej postaci samoistnego śródmiąższowego zapalenia płuc”https://journals.viamedica.pl/advances_in_respiratory_medicine/article/download/27905/22719

Xiao-Yan Bai,1 Xinjian Qu,2 Xiao Jiang,1 Zhaowei Xu,1 Yangyang Yang,1 Qiming Su,2 Miao Wang,1,✉ and Huijian Wu “Association between Dietary Vitamin C Intake and Risk of Prostate Cancer: A Meta-analysis Involving 103,658 Subjects” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4532989/

Sebastian J. Padayatty, Hugh D. Riordan, Stephen M. Hewitt, Arie Katz, L. John Hoffer, and Mark Levine “Intravenously administered vitamin C as cancer therapy: three cases” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1405876/

https://www.fda.gov/OHRMS/DOCKETS/98fr/95n-0304-bkg0003-ref07-12-Chapter3.pdf

Thomas V Perneger, Medical epidemiologist “Smoking and risk of myocardial infarction”https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1114030/

Quek DK, Lim LY, Ong SB. “Cigarette smoking and the risk of myocardial infarction, and acute non-infarct coronary events among Malaysian women”.

Schröder H1, Masabeu A, Marti MJ, Cols M, Lisbona JM, Romagosa C, Carión T, Vilert E, Marrugat J; REGICOR investigators. “Myocardial infarction and alcohol consumption: a population-based case-control study.”

Strandberg TE1, Strandberg AY, Salomaa VV, Pitkälä K, Tilvis RS, Miettinen TA. “Alcoholic beverage preference, 29-year mortality, and quality of life in men in old age”. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17339649

Roerecke M1, Rehm J “Alcohol consumption, drinking patterns, and ischemic heart disease: a narrative review of meta-analyses and a systematic review and meta-analysis of the impact of heavy drinking occasions on risk for moderate drinkers.” BMC Med. 2014 Oct 21;12:182. doi: 10.1186/s12916-014-0182-6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25567363

Brown CR1, Jacob P 3rd, Wilson M, Benowitz NL. „Changes in rate and pattern of caffeine metabolism after cigarette abstinence”.

Rajat Deo, Christine M. Albert „Epidemiology and Genetics of Sudden Cardiac Death” http://circ.ahajournals.org/content/125/4/620

Postawy młodzieży wobec alkoholu - wyniki badań http://centrumprasowe.pap.pl/cp/pl/attachment/24705185,Postawy_nbsp_mlodziezy_nbsp_wobec_nbsp_alkoholu_wyniki_nbsp_badan_nbsp_CBOS.pdf,20160707/

Agata Cyran-Chlebicka “Rak nerkowokomórkowy - epidemiologia, etiologia, patogeneza” http://www.przeglad-urologiczny.pl/artykul.php?2441

Urszula Wojciechowska, Joanna Didkowska “Nowotwory w Polsce w 2012 roku” https://journals.viamedica.pl/nowotwory_journal_of_oncology/article/download/35162/25543

Urszula Wilczyńska, Neonila Szeszenia-Dąbrowska “NOWOTWORY POCHODZENIA ZAWODOWEGO W POLSCE W LATACH 1995–2003” http://www.imp.lodz.pl/upload/oficyna/artykuly/pdf/full/Wil1-02m-05.pdf

Sibu P Saha, MD MBA FICA,1 Deepak K Bhalla, PhD,2 Thomas F Whayne, Jr, MD PhD FICA,1 and CG Gairola, PhD3 “Cigarette smoke and adverse health effects: An overview of research trends and future needs”https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2733016/

Aleksandra Buczyńska, Aleksandra Pizun, Karol Kasprzycki, Jarosław Zalewski “Paradoks palacza” https://journals.viamedica.pl/kardiologia_inwazyjna/article/download/50278/37113