Cukrzyca typu 2 występuje częściej u osób z nadwagą lub otyłością, co nie jest zaskoczeniem. Im więcej jesz, im bardziej przybierasz na wadze, tym bardziej stajesz się oporny na insulinę, co ostatecznie prowadzi do rozwoju cukrzycy typu 2. Wysoka zawartość tkanki tłuszczowej zwiększa oporność na insulinę, szczególnie jeśli jesteś genetycznie predysponowany. Jednak posiadanie prawidłowej masy ciała nie gwarantuje, że nie grozi Ci cukrzyca typu 2.
- Czy zmiany w składzie ciała są istotnym czynnikiem?
- Dlaczego stan przedcukrzycowy stanowi problem?
- Zmiana stylu życia
- Podsumowując
Coraz częściej diagnozowana jest oporność na insulinę uważana za "stan przedcukrzycowy" u osób z prawidłową wagą ciała. Pytanie brzmi: dlaczego? Stan przedcukrzycowy to stan, w którym stężenie cukru we krwi na czczo jest wyższe, niż norma, ale jeszcze nie kwalifikuje pacjenta, jako cukrzyka. Stan przedcukrzycowy diagnozuje się, gdy poziom cukru na czczo wynosi od 100 do 125. W celu potwierdzenia wykonuje się doustny test obciążenia glukozą.
Stan przedcukrzcowy, który może doprowadzić do rozwoju cukrzycy, występuje u 318 mln ludzi na świecie, w tym około 5 mln Polaków. Jawna cukrzyca rozwija się u co dziesiątej osoby z tym stanem. Jednym z pierwszym objawów stanu przedcukrzycowego, nie wliczając podwyższonego poziomu glukozy, mogą być zmiany w narządzie wzroku.
Jeszcze 20-30 lat temu, stan przedcukrzycowy diagnozowano głównie u osób z nadwagą i otyłością. Odsetek osób o prawidłowej masie ciała z nieprawidłową glikemią szybko wzrasta. W Stanach Zjednoczonych w latach 90. odsetek ten wynosił około 10%, w 2012 sięgał już blisko 19%!
Możesz zachorować na cukrzycę, nawet jeśli twoja waga ciała jest prawidłowa!
Większość osób jest przekonana, że jeśli ich waga ciała mieści się w normie, ryzyko rozwoju cukrzycy jest bardzo niskie. Prawdą jest, że jest ono niższe, niż w przypadku osoby otyłej, ale jak wynika ze statystyk, masa ciała nie jest jedynym czynnikiem. Inne czynniki napędzają wzrost zachorowań na cukrzycę. Oczywiście problemem może być genetyka. Jeśli w rodzinie występowało dużo przypadków cukrzycy typu 2, ryzyko może być wyższe niż u przeciętnej osoby.
Kolejny czynnik, który należy wziąć pod uwagę, to wiek. Wraz z wiekiem wrażliwość na insulinę spada. Innymi słowy, komórki stają się mniej wrażliwe na insulinę wytwarzaną przez trzustkę. W rezultacie trzustka musi produkować więcej insuliny, aby zmniejszyć poziom glukozy we krwi i umieścić ją w komórkach.
To z kolei, po czasie prowadzi do chronicznie wysokiego poziomu insuliny, ponieważ trzustka nieustannie pracuje, aby pompować jej coraz więcej. Ostatecznie komórki przestają być wrażliwe na insulinę, a poziom cukru we krwi zaczyna rosnąć powyżej normalnego zakresu. To jeszcze nie cukrzyca, ale już stan przedcukrzycowy. Stan ten występuje częściej u osób po 40 roku życia.
Znaczenie mają również czynniki takie jak stres i przewlekły stan zapalny. Mogą być podstawowymi czynnikami rozwijającymi stan przedcukrzycowy. Stres stymuluje uwalnianie kortyzolu, hormonu, który powoduje wzrost poziomu cukru we krwi.
Pozostaje pytanie, dlaczego częstość występowania stanu przedcukrzycowego wzrosła u osób z prawidłową wagą ciała? Genetyka prawdopodobnie nie jest wytłumaczeniem, ponieważ geny regulujące poziom cukru we krwi i wrażliwość na insulinę niewiele zmieniły się w ciągu kilku dekad. Ogromne znaczenie odgrywa rosnąca konsumpcja wysokoglikemicznej żywności, przetworzonych węglowodanów, złych tłuszczów oraz słodkich napojów i słodzonych jogurtów.
Czy zmiany w składzie ciała są istotnym czynnikiem?
Masa ciała nie jest miarodajnym pomiarem zdrowia. Rośnie epidemia otyłości o normalnej wadze, ale o zbyt dużym udziale procentowym tkanki tłuszczowej. Ludzie, którzy cierpią na tego typu „otyłość”, najczęściej są nieaktywni fizycznie.
Osoby nieuprawiające żadnej aktywności fizycznej szybciej tracą mięśnie, gdy się starzeją, a także szybciej zyskują tłuszcz. Rezultatem jest wysoka zawartość tkanki tłuszczowej w ciele. Pomimo prawidłowej masy ciała i BMI, osoba taka jest „otyła”, ma za mało mięśni w stosunku do tkanki tłuszczowej. Taki skład ciała wiąże się z większym ryzykiem wystąpienia stanu przedcukrzycowego i cukrzycy.
Dlaczego stan przedcukrzycowy stanowi problem?
Stan przedcukrzycowy jest znakiem ostrzegawczym, że jesteś na drodze do cukrzycy typu 2. Bez wprowadzania zmian istnieje znaczne ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 w ciągu następnej dekady. Co więcej, zmiany w sercu i naczyniach krwionośnych mogą wystąpić już na etapie przedcukrzycowym, nawet zanim rozwinie się cukrzyca typu 2. Tak więc stan ten wiąże się z większym ryzykiem chorób serca.
Warto również pamiętać o tym, że stan ten może nie dawać specyficznych objawów i możemy nie być świadomi tego, że mamy problem z prawidłową glikemią. Z tego powodu warto wykonywać regularne badania krwi, w tym oznaczenie glikemii na czczo. Kolejne badanie krwi będące lepszą miarą tego, jakie stężenie cukru we krwi występuje w ciągu ostatnich 3 miesięcy to hemoglobina glikowana ( HbA1c). Prawidłowy wynik hemoglobiny glikowanej (poziom HbA1c) wynosi dla zdrowej osoby około 5%.
Zmiana stylu życia
W przypadku wykrycia stanu przedcukrzycowego najważniejsza jest zmiana stylu życia, polegająca na modyfikacji sposobu odżywiania oraz zwiększeniu wysiłku fizycznego. Ilość aktywności fizycznej powinno wynosić co najmniej 150 min w ciągu tygodnia. Najlepszym rozwiązaniem jest uprawianie sportu codziennie od 20 min do 60 min. Należy starać się, by przerwy od aktywności fizycznej nie były dłuższe niż 2 dni. Można zacząć, chociażby od codziennych spacerów, jazdy rowerem czy wizyt na basenie.
Redukcja masy ciała już o 10% w znaczący sposób może obniżyć ryzyko rozwinięcia cukrzycy typu 2.
Dieta powinna ograniczać żywność przetworzoną i wysokokaloryczną. Dobrym pomysłem jest stosowanie się do zaleceń diety DASH lub diety śródziemnomorskiej. Ważne, by dieta bogata była w błonnik, dużą ilość surowych warzyw, pełnowartościowe białko, złożone węglowodany i zdrowe tłuszcze, takie jak oliwa z oliwek, awokado, EPA I DHA.
Podsumowując
Masa ciała może okazać się zwodnicza. Dużo ważniejsze jest to, ile masz mięśni względem tłuszczu. Jeśli masz wysoki procent tkanki tłuszczowej i mało mięśni, możesz być zagrożony rozwojem chorób metabolicznych. Wprowadzenie do swojej rutyny treningu oporowego może znacznie zmniejszyć ryzyko rozwoju cukrzycy. Trening taki pomaga bowiem zachować tkankę mięśniową i pozbyć się tkanki tłuszczowej.
Referencje:
- Ann Fam Med. 2016;14(4):304-310. doi: 10.1370/afm.1946.
- WebMD. “What is Prediabetes?”
- Cardiology Advisor. “Prediabetes Has Increased in Adults With Normal BMIs”
- Cardiology Advisor. “Study Suggests Doctors Miss Opportunities to Treat Prediabetes”
