Środki przeczyszczające to jedne z najczęściej kupowanych leków bez recepty. Nic dziwnego, skoro szacuje się, że problemy z wypróżnianiem ma co trzecia osoba. Siedzący tryb życia, nieregularne posiłki zbyt mało warzyw, dużo stresu i brak snu, to jak żyjemy, sprawia, że coraz częściej cierpimy z powodu zaparć. Reklamy zachęcają do zastosowania środków przeczyszczających w takiej sytuacji i obiecują rewelacyjne efekty.
- Środki przeczyszczające – czym dokładnie są i jakie wyróżniamy ich rodzaje?
- Jak działają środki przeczyszczające?
- Kiedy środki przeczyszczające mogą pomóc, a kiedy szkodzą?
- Skutki nadużywania środków przeczyszczających
- Dlaczego cierpisz na zaparcia? I jak sobie z nimi radzić?
- Podsumowując
Tymczasem środki tego typu pomagają jedynie doraźnie. Stosowane na dłuższą metę rozleniwiają jelita, a problem zaparć staje się jeszcze silniejszy niż wcześniej. To jednak nie koniec problemów, jakie mogą pojawić się po częstym stosowaniu środków przeczyszczających.
Środki przeczyszczające – czym dokładnie są i jakie wyróżniamy ich rodzaje?
Środki przeczyszczające to wszelkiego rodzaju tabletki, herbatki i proszki stosowane w celu pobudzenia wypróżniania się. Asortyment tego typu środków jest bardzo duży, a większość z nich dostępna jest bez recepty, co pośrednio przyczynia się do ich nadużywania.
Długotrwałe przyjmowanie środków przeczyszczających nie jest bezpieczne dla zdrowia.
Preparaty przeczyszczające możemy podzielić na cztery główne grupy:
- preparaty hydrofilne – zwiększające objętość stolca
- preparaty osmotyczne – zwiększające ilość wody w jelitach
- preparaty pobudzające działanie komórek mięśniowych gładkich oraz nabłonka
- preparaty zmiękczające masy kałowe i leki poślizgowe.
Środki przeczyszczające możemy podzielić również na preparaty pochodzenia naturalnego oraz środki syntetyczne.
Jak działają środki przeczyszczające?
Każdy z wymienionych rodzajów środków przeczyszczających działa w nieco inny sposób.
Preparaty osmotyczne
Powodują zatrzymanie wody w jelitach, co w efekcie prowadzi do zmiękczenia mas kałowych i wypróżnienia. Ich działanie występuje od pół godziny do 6 godzin od podania preparatu.
Środki pęczniejące
Prowadzą do zwiększenia objętości jelit, a co za tym idzie, pobudzona zostaje ich perystaltyka. Środki tego typu bazują na dużej ilości błonnika. Ich działanie obserwuje się od 12 do 72 godzin po przyjęciu preparatu.
Środki stymulujące
Pobudzają mięśnie powodując ich skurcze, co przyspiesza perystaltykę jelit. Ich częste stosowanie spowalnia naturalną pracę jelit.
Sproszkowane zioła i herbaty
Jedne z najpopularniejszych środków na rynku to sproszkowane zioła lub przygotowane na ich bazie herbatki. Do roślin o silnym działaniu przeczyszczającym należą rabarbar, senes, kruszyna pospolita i aloes. Zawierają one związki antrachinowe, które z jednej strony drażnią jelito, z drugiej zaś działają na zasadzie nasilania perystaltyki jelit oraz pobudzania jelitowej sekrecji wody i elektrolitów.
W efekcie prowadzą one do biegunek, które z kolei doprowadzają do odwodnienia organizmu. Ich nadużywanie może prowadzić do osłabienia organizmu, zawrotów głowy, omdleń, zaburzeń trawienia.
Syntetyczne środki przeczyszczające
Do środków syntetycznych należą przede wszystkim: siarczan magnezowy, fosforan sodowy i laktuloza, które podobnie, jak wyciągi z niektórych roślin, powodują gromadzenie się wody w świetle jelit i w efekcie luźne stolce oraz biegunki.
Mówiąc o preparatach przeczyszczających wspomnieć należy również o oleju parafinowym. Jego przyjmowanie sprawia, że ściany jelita cienkiego i grubego stają się „naoliwione”. Po około 12 h od podania dochodzi do wypróżnienia.
Kiedy środki przeczyszczające mogą pomóc, a kiedy szkodzą?
Wskazania do stosowania środków przeczyszczających najczęściej wynikają z konieczności unikania przez chorego wysiłku, np. po przebytym zawale czy przy silnej przepuklinie. Niekiedy środki przeczyszczające wskazane są przy silny zatruciu, by jak najszybciej ograniczyć wchłanianie toksycznej substancji w jelitach. Środki przeczyszczające znajdują również zastosowanie przed zabiegami diagnostycznymi i/lub operacyjnymi.
Bardzo często preparaty przeczyszczające stosowane są regularnie przez osoby cierpiące na zaparcia i/lub osoby chcące przyspieszyć odchudzania. Jest to szczególnie częsta praktyka stosowana wśród kobiet. Niekiedy latami. W takiej sytuacji stosowanie środków przeczyszczających może okazać się zgubne w skutkach.
Ze stosowania środków przeczyszczających powinny bezwzględnie zrezygnować osoby z przewlekłymi schorzeniami przewodu pokarmowego, którym towarzyszą bóle (zespół jelita nadwrażliwego, celiakia czy choroby zapalne jelit), jak również osoby, u których podejrzewa się niedrożność jelit oraz kobiety w ciąży.
Skutki nadużywania środków przeczyszczających
Nadużywanie środków przeczyszczających może spowodować poważne komplikacje zdrowotne. Skutkiem ich nadmiernego stosowania może być wspomniane już wcześniej odwodnienie, a tym samym osłabienie organizmu. Organizm nie pozbywa się jednak samej wody, ale również elektrolitów. Na skutek częstego stosowania środków przeczyszczających może dojść do spadku poziomu potasu, co z kolei prowadzi do zaburzeń rytmu serca.
Skutkami ubocznymi przyjmowania środków przeczyszczających mogą być skurcze i bóle brzucha, biegunka, nudności, wymioty, krew w kale, uczucie dyskomfortu w okolicach odbytu.
Nadużywanie środków przeczyszczających prowadzi zaburzonego wchłaniania składników odżywczych, a co za tym idzie, niedoborów żywieniowych, które mogą prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych, w tym m. in. anemii.
Co najważniejsze, stosowanie środków przeczyszczających nie pomoże w zlikwidowaniu problemów z wypróżnianiem, ani w żaden sposób nie przyczyni się do szybszej redukcji masy ciała (nawet, jeśli chwilowo zobaczysz spadki na wadze, to jest to jedynie woda i zalegająca treść pokarmowa).
Co więcej ich częste stosowania może prowadzić do poważnych dysfunkcji jelit.
Dlaczego cierpisz na zaparcia? I jak sobie z nimi radzić?
Najczęstsze przyczyny zaparć i problemów z wypróżnianiem się:
- za małe spożycie płynów
- za małe spożycie błonnika wraz z dietą
- powstrzymywanie się od wypróżnień
- stosowanie zbyt niskokalorycznej diety
- zbyt duża ilość produktów przetworzonych w diecie
- mała aktywność fizyczna.
Zacznij od zmiany stylu życia. Wprowadź do swojej diety więcej warzyw i owoców. Pij min 1-2 l wody dziennie. Zadbaj o ruch każdego dnia, chociażby 30-minutowy spacer. W czasie długiego siedzenia rób sobie krótkie przerwy. Ogranicz produkty przetworzone, fast food i cukier w diecie.
Jeśli po miesiącu od wprowadzenia powyższych zmian nie zaobserwujesz żadnej poprawy, udaj się do lekarza, zaparcia mogą być bowiem również skutkiem ubocznym choroby. Powodem zaparć mogą być choroby metaboliczne, takie jak cukrzyca, a także choroby układu nerwowego, niedoczynność tarczycy, anoreksja, bulimia, nadużywanie alkoholu.
Podsumowując
Przewlekłe stosowanie środków przeczyszczających nie jest fizjologiczne dla organizmu człowieka, a często może być nawet niebezpieczne. Tego typu środki nie powinny być stosowane nagminnie, a jedynie jednorazowo, kiedy naprawdę wymaga tego sytuacja, najlepiej pod kontrolą lekarza. Jeśli zaparcia są Twoją zmorą, zmień nawyki żywieniowe, pij więcej wody i dbaj o aktywność fizyczną. Jeśli to nie pomaga, udaj się na konsultację do lekarza.
