O czym dowiesz się z tego artykułu?
Istota problemu
Cukrzyca jest schorzeniem z rodzaju chorób metabolicznych, charakteryzującym się podwyższonym poziomem glukozy (cukru) we krwi, nazywanym fachowo hiperglikemią. Cukrzyca wynika z problemów w produkcji lub działaniu insuliny – hormonu wytwarzanego i wydzielanego przez komórki gruczołowe trzustki, którego funkcja życiowa polega na przenoszeniu glukozy z krwi do tkanek.
Skutki długotrwałej hiperglikemii
Długotrwała hiperglikemia prowadzi do uszkodzenia, zaburzenia czynności i niewydolności wielu tkanek, organów i narządów, a w szczególności narządu wzroku, układu nerwowego, nerek, mięśnia sercowego, mięśni szkieletowych i naczyń krwionośnych.
Wprawdzie uwzględniając przyczynę i przebieg choroby, wyróżnia się kilka typów cukrzycy, to jednak najczęściej występującą postacią tej choroby jest cukrzyca typu 2. W pierwszej kolejności w cukrzycy typu 2 dochodzi do obniżenia wrażliwości na insulinę tkanek dla tego hormonu docelowych, które to zjawisko nazywane jest insulinoopornością.
W sytuacji obniżenia wrażliwości tkanek na insulinę utrzymanie właściwego poziomu glukozy we krwi wymaga wzmożenia produkcji insuliny, co prowadzi w dalszym przebiegu choroby do uszkodzenia komórek gruczołowych trzustki i najpierw upośledzenia, a później zaprzestania produkcji i wydzielania insuliny przez te komórki.
Cukrzycę typu 2 uznano za jedną z plag zdrowotnych naszych czasów. Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), według szacunków za rok 2014, 422 mln dorosłych osób na świecie cierpiało z powodu cukrzycy (w porównaniu rokiem 1980 liczba ta wzrosła czterokrotnie).
Jak prognozuje International Diabetes Federation – w 2040 r. populacja cukrzyków sięgnie prawdopodobnie ponad 640 milionów. Jednocześnie liczbę chorych na cukrzycę Polaków szacuje się na ponad 2 miliony, do czego trzeba doliczyć przynajmniej milion tych, którzy nie zdają sobie jeszcze sprawy ze swej choroby. Wzrost zapadalności na cukrzycę ma wiele przyczyn, ale najważniejszą z nich jest współczesny styl życia, obejmujący nieprawidłowe żywienie z wysokim udziałem cukru w diecie, ograniczenie aktywność ruchowej oraz nadużywanie nikotyny i alkoholu.
Co pomaga? Badania naukowe
Dlatego też od pewnego czasu naukowcy prowadzą badania nad różnymi środkami pochodzenia naturalnego, które byłyby w stanie wspomagać siły organizmu w walce z cukrzycą.
Bodaj najlepiej przebadane pod tym kątem składniki ziołowe i pokarmowe to:
Berberyna występująca w największych ilościach w owocach berberysu.
W badaniu, w którym diabetycy z cukrzycą typu 2 otrzymywali przez miesiąc 1 g berberyny dziennie, odnotowano u nich 20-procentowy spadek poziomu glukozy we krwi na czczo i 26-procentowy po posiłku, przy 12-procentowym obniżeniu stężenia glukozy w krwinkach czerwonych i ogólnej tendencji do poprawy wrażliwości tkanek na insulinę.
Zhang Y. et al. Treatment of type 2 diabetes and dyslipidemia with the natural plant alkaloid berberine. J Clin Endocrinol Metab. 2008
Kurkumina – żółty barwnik popularnej, orientalnej przyprawy kulinarnej – kurkumy.
W badaniu klinicznym, wykonanym przy współudziale 240 pacjentów ze zdiagnozowanym stanem przedcukrzycowym, ochotników podzielono na dwie grupy, gdzie jedna przyjmowała przez 9 miesięcy placebo, zaś druga kurkuminę w dawce 1.5 g dziennie.
Po 9 miesiącach u 18 pacjentów z grupy placebo zdiagnozowano pełnoobjawową cukrzycę, a po 3 miesiącach od zakończenia badania cukrzyca rozwinęła się u jeszcze jednego ochotnika. Natomiast w grupie kurkuminy nikt nie zapadł na tę chorobę w przeciągu całego roku obserwacji. W porównaniu z placebo, w grupie kurkuminy odnotowano po 9 miesiącach korzystniejsze markery cukrzycy we krwi (m.in. 20-procentowy spadek poziomu glukozy), jak również wyższy o ponad 21% poziom hormonu o aktywności przeciwcukrzycowej – adiponektyny.
Chuengsamarna S. et al. Curcumin Extract for Prevention of Type 2 Diabetes. Diabetes Care. 2012
Charantyna występująca w największych ilościach w owocach gorzkiego melona.
Jedno ze 120 badań dostarczających dowodów na jej aktywność przeciwcukrzycową przykładowo wykazało, że pacjenci cierpiący na cukrzycę typu 2, którzy przez 16 tygodni spożywali codziennie 6 g suszonego przecieru z gorzkiego melona, odznaczali się wyraźnie niższym poziomem glikowanej (uszkodzonej cukrem) hemoglobiny we krwi, w odniesieniu do cukrzyków z grupy kontrolnej. Przy czym u diabetyków spożywających przecier obserwowano również znaczący spadek poziomu końcowych produktów zaawansowanej glikacji (AGEs), których wysokie stężenie uszkadza tkanki i które są w związku z tym uznawane za wskaźnik powikłań cukrzycy.
Trakoon-osot W. et al. Hypoglycemic and antiglycation activities of bitter melon (Momordica charantia L.) in type 2 diabetic patients. J of Pharm Res. 2013
Karnozyna pochodząca z produktów mięsnych.
Wzrost insulinooporności na czczo po obciążeniu glukozą został zahamowany u osób przyjmujących przez 12 tygodni 2 g karnozyny dziennie, którego to efektu nie zaobserwowano w przypadku ochotników z grupy placebo. U ochotników z upośledzoną tolerancją glukozy, przyjmujących karnozynę, badane do 2 godzin po obciążeniu tym cukrem stężenia glukozy i insuliny we krwi były niższe, w porównaniu z osobami otrzymującymi placebo.
de Courten B. et al. Effects of carnosine supplementation on glucose metabolism. Obesity. 2016
Beta alanina – aminokwas będący prekursorem karnozyny, występujący obok karnozyny w produktach mięsnych.
Suplementacja beta alaniny przez 28 dni w ilości 4 g dziennie znacznie poprawiła wydolność wysiłkową ochotników z cukrzycą typu 2 oraz doprowadziła do znacznie większego obniżenia poziomu glukozy we krwi na czczo w porównaniu z grupą placebo.
Nealon R.S. et al. The Effect of 28 Days of Beta-alanine Supplementation on Exercise Capacity and Insulin Sensitivity in Individuals with Type 2 Diabetes Mellitus. J of Nutrition Science Res. 2016
Resweratrol – związek występujący głównie w winogronach i czerwonym winie.
Podsumowanie 10 badań kontrolowanych placebo, z łącznym udziałem 283 ochotników z cukrzycą typu 2 przyjmujących insulinę, zakończono wnioskiem, że analiza podgrup porównująca dawki suplementacyjne resweratrolu poniżej i powyżej 100 mg na dobę wykazała istotną różnicę w stężeniu glukozy w osoczu krwi na czczo, gdzie szczególnie korzystne wyniki dawała ta wyższa dawka. Zdaniem autorów tej analizy, ich praca dostarczyła dowodów na to, że suplementacja resweratrolu może być korzystna w przeciwdziałaniu cukrzycy typu 2.
Zhu X. et al. Effects of resveratrol on glucose control and insulin sensitivity in subjects with type 2 diabetes: systematic review and meta-analysis. Nutr Metab. 2017
Kwas alfa liponowy (ALA) pojawiający w się w niewielkich ilościach w wielu produktach spożywczych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.
Gdy podsumowano wyniki badań klinicznych, prowadzonych łącznie na przestrzeni 10 lat, w których testowano podawanie kwasu alfa liponowego pacjentom z cukrzycą, wyciągnięto wnioski, że suplementacja ALA szczególnie skutecznie zapobiega niszczeniu komórek gruczołowych trzustki produkujących insulinę, zwiększa wychwyt glukozy przez tkanki oraz spowalnia rozwój powikłań cukrzycowych, takich jak polineuropatie cukrzycowe.
Golbidi S. et al. Diabetes and Alpha Lipoic Acid. Front Pharmacol. 2011
Witamina D3 występująca głównie w rybach, a także wytwarzana w skórze eksponowanej na działanie promieniowania słonecznego.
Jak donoszono w jednym z niedawno opublikowanych opracowań naukowych, długotrwałe badania obserwacyjne wskazują na wysoce spójne powiązania pomiędzy wyższym poziomem witaminy D3 we krwi a niższym ryzykiem wystąpienia cukrzycy w różnych populacjach, w tym w populacjach ze stanem przedcukrzycowym. Badania przeprowadzone na osobach ze stanem przedcukrzycowym wskazują na zmniejszenie ryzyka wystąpienia cukrzycy przy suplementacji witaminy D3.
Pittas G.A. et al. Vitamin D Supplementation for Prevention of Type 2 Diabetes Mellitus: To D or Not to D? JCEM 2020
Witamina K2 występująca głównie w fermentowanych produktach mlecznych i sojowych.
W ostatnich latach dowody z prospektywnych badań obserwacyjnych i badań klinicznych wykazały zmniejszenie ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 dzięki suplementacji witaminy K2. Badania te wykazały, że spożycie witaminy K2 zmniejsza ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 o 7% wraz ze wzrostem jej spożycia o każde 10 μg.
Witamina K2 poprawia wrażliwość na insulinę poprzez udział w tym zjawisku białka zależnego od witaminy K, osteokalcyny, a także dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym i zdolności do obniżania poziom lipidów krwi. Witamina K2 ma lepszy wpływ na ograniczanie ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 niż witamina K1.
Li Y. et al. Effect of vitamin K2 on type 2 diabetes mellitus: A review. Diab Res and Clin Pract. 2017
Sławomir Ambroziak
