Cukrzyca typu 2 powoli staje się jednym z najważniejszych zagrożeń XXI wieku. Wkrótce ma dotyczyć prawie 800 mln osób! W 2021 r. cukrzyca atakowała 10,5% populacji (536,6 mln osób), w 2045 r. prognozy mówią o występowaniu cukrzycy u 12,2% populacji (783,2 mln). Częstość występowania cukrzycy była podobna u mężczyzn i kobiet i była najwyższa u osób w wieku 75 lat -79 lat.
Kogo dotyczy problem? Cukrzyca a wiek
Cukrzyca to choroba, która najczęściej dotyka osoby w wieku powyżej czterdziestu lat, niemniej coraz częściej spotyka się ją w grupie wiekowej 20-30 lat. Odnotowano, że cukrzycę diagnozuje się u coraz młodszych osób. Przykładowo w latach 1988-1994 średni wieku osób w chwili rozpoznania cukrzycy typu 2 wynosił 52 lata. Osoby rasy białej diagnozę słyszały w średnim wieku 53,2 lat, a osoby czarne w wieku 48,5 lat, Latynosi w wieku 50.3 lat. W kolejnej edycji badania NHANES w latach 1999-2000 cukrzycę typu 2 diagnozowano w średnim wieku 46 lat.
Na czym polega cukrzyca?
Cukrzyca to choroba metaboliczna, która wpływa na sposób, w jaki organizm zamienia żywność w energię. Twoje ciało rozkłada większość spożywanego pokarmu na cukier (glukozę) i uwalnia go do krwioobiegu. Kiedy poziom cukru we krwi wzrasta, jest to sygnał dla trzustki, aby uwolniła insulinę. Insulina ułatwia dostarczanie cukru krążącego we krwi do komórek organizmu w celu wykorzystania go jako energii (lub zmagazynowania w tkance tłuszczowej).
W przypadku cukrzycy początkowo ustrój nie może wykorzystać insuliny tak dobrze, jak powinien i nazywamy to zjawisko insulinoopornością. Wraz z rozwojem choroby trzustka przestaje wytwarzać wystarczającej ilości insuliny. Kiedy nie ma wystarczającej ilości insuliny lub komórki (np.mięśniowe) przestają na nią reagować, wówczas w krwioobiegu pozostaje zbyt dużo cukru. Z biegiem czasu może to powodować poważne problemy zdrowotne, takie jak choroby serca, utratę wzroku i choroby nerek.
Do walki z cukrzycą stosuje się szereg środków farmakologicznych, ale ważniejsza jest profilaktyka zdrowotna. Wiele możemy zdziałać poprzez zmianę swoich nawyków. Utrzymywanie właściwej diety, regularna aktywność fizyczna i utrzymanie prawidłowej masy ciała, to podstawowe narzędzia służące do przeciwdziałania pojawieniu się choroby.
Cukrzyca i jej powikłania
Cukrzyca to tak naprawdę zbiór chorób, a nie jedna choroba. Wywołuje ona liczne powikłania dotyczące oczu (retinopatia), nerek (nefropatia), układu nerwowego (neuropatia), nadciśnienie tętnicze oraz zmiany w tętnicach obwodowych (makroangiopatia). Podwyższone stężenie cukru we krwi powoduje przyspieszoną miażdżycę tętnic, a co za tym idzie ryzyko związane z zawałami (zablokowaniem przepływu krwi do tkanek), udarami itd. Choroby sercowo-naczyniowe dotykały 271 milionów ludzi w 1990 r., a ta liczba wzrosła do 523 milionów w 2019 r.
Liczba zgonów z powodu chorób sercowo-naczyniowych (zawały serca, udary mózgu itd.) wynosiła 12,1 mln w 1990 r. i wzrosła do 18,6 mln w 2019 r. Błędnie klasyfikuje się cukrzycę jako odrębną jednostkę chorobową, w małym stopniu przyczyniającą się do umieralności globalnej. Wtedy zajmuje dopiero szesnaste miejsce w klasyfikacji. Jeśli naukowcy uznają, że cukrzyca ma potężny wpływ, chociażby na choroby sercowo-naczyniowe (nadciśnienie i miażdżyca), to okazuje się, że w skali roku cukrzyca powoduje dodatkowe 3 mln zgonów. Wtedy awansuje na niechlubne piąte miejsce w klasyfikacji przyczyn zgonów.
Jakie typy cukrzycy wyróżniamy?
Mamy trzy typy cukrzycy: typ 1, typ 2 oraz cukrzyca ciążowa. Czym się od siebie różnią?
Cukrzyca typu 1
Cukrzyca typu 1 jest spowodowana autoagresją ustroju na komórki beta w trzustce. To tak, jakby organizm przez pomyłkę atakował sam siebie. Zniszczenie komórek beta powoduje upośledzenie wytwarzania insuliny, dlatego wspomniane osoby muszą do końca życia stosować insulinę. Cukrzyca typu 1 zwykle jest diagnozowana u dzieci i młodych dorosłych, choć może się pojawić w każdym wieku. Obecnie nie ma sposobu, żeby jej zapobiec, a osoby chore muszą przejmować przez całe życie insulinę, żeby przeżyć.
Cukrzyca typu 2
W przypadku cukrzycy typu 2 organizm nie wytwarza lub nie umie dobrze wykorzystać insuliny i utrzymać poziomu cukru we krwi na właściwym poziomie. Cukrzycę typu 2 może pojawić się w każdym wieku, nawet w dzieciństwie. Jednak najczęściej występuje u osób w średnim wieku i starszych. Chorobie można przeciwdziałać poprzez utrzymanie zdrowych nawyków — zdrowo się odżywiać, nie dopuszczać do pojawienia się nadwagi i otyłości, regularnie się ruszać.
Cukrzyca ciążowa
Stan ten rozwija się u niektórych kobiet w ciąży, które nigdy nie chorowały na cukrzycę. Zwykle ustępuje po urodzeniu dziecka, ale zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 w późniejszym życiu. Czasami cukrzyca zdiagnozowana w czasie ciąży jest w rzeczywistości cukrzycą typu 2.
Inne rodzaje cukrzycy
Do mniej powszechnych typów cukrzycy należą cukrzyca monogenowa oraz cukrzyca związana z mukowiscydozą.
Co wpływa na wystąpienie cukrzycy typu 2?
Wróćmy jednak do cukrzycy typu 2. Jakie czynniki mogą zwiększać ryzyko wystąpienia tej choroby? Do kwestii podstawowych i najbardziej znanych należy nadwaga i otyłość, co związane jest z nieodpowiednią dietą i brakiem ruchu. Co jeszcze może wpływać na ten stan?
Brak snu
Sen jest bardzo ważny dla kontroli cukru we krwi. Jeśli śpisz za mało, wówczas Twojemu organizmowi trudniej jest zarządzać poziomem glukozy i insuliny. Okazuje się, że brak snu może prowadzić także do insulinooporności — stanu, w którym komórki w organizmie stają się mniej wrażliwe na działanie hormonu insuliny, który pomaga pobierać komórkom glukozę z krwioobiegu po posiłku.
Brak snu sprzyja także przybieraniu na wadze, co jest jednym z czynników ryzyka cukrzycy typu 2. Co więcej, kiedy masz deficyt snu, lub jest on kiepskiej jakości, wówczas zwiększa się poziom kortyzolu tzw. hormonu stresu. Wiąże się on z przyrostem masy ciała i większym apetytem. Kortyzol zwiększa także poziom tłuszczu trzewnego (tzw. tłuszcz głęboki znajdujący się głównie w jamie brzusznej wokół naszych narządów wewnętrznych), który wywołuje stany zapalne i nasila insulinooporność.
Nadmierny stres
Stres, zarówno fizyczny (jak choroba, uraz), jak i psychiczny (jak martwienie się o pracę, rodzinę, zdrowie) może wpływać negatywnie na poziom cukru we krwi. Podobnie jak w przypadku braku snu, nadmierny stres powoduje wzrost kortyzolu w organizmie, co może sprawić, że poziom glukozy wymknie się spod kontroli. To bardzo istotne, by nauczyć się lepiej zarządzać stresem i znajdować sposoby na relaks.
Urodzenie dziecka z dużą masą urodzeniową
Większość ludzi nie zdaje sobie sprawy, że matki, które urodziły dziecko z dużą masą urodzeniową, są bardziej narażone na rozwój cukrzycy typu 2. Taka kobieta powinna śledzić poziom glukozy we krwi, robiąc regularnie badania. Na pewno nie zaszkodzi też prowadzenie zdrowego trybu życia, żeby zmniejszyć to ryzyko.
Co jeszcze warto wiedzieć o cukrzycy typu 2?
Nieodpowiedni poziom cukru we krwi może wyrządzić mnóstwo szkód. Ludzie nie zawsze zdają sobie sprawę z tego, jak daleko idące są negatywne skutki insulinooporności i cukrzycy. Okazuje się, że cukrzyca może uszkodzić prawie każdy narząd w Twoim ciele np.:
Nerki — cukrzycowa choroba nerek dotyka 1/10 osób z cukrzycą typu 2.
Naczynia krwionośne — cukrzyca może się przyczynić do rozwoju miażdżycy, co zwiększa ryzyko zawału serca i udaru mózgu.
Wątroba — może wystąpić niealkoholowe stłuszczenie wątroby.
Oczy — na choroby takie jak jaskra czy retinopatia choruje ponad połowa osób z cukrzycą.
Układ nerwowy — cukrzyca stwarza ryzyko uszkodzenia nerwów np. neuropatię cukrzycową.
Cukrzyca a Twój wiek
Jak już zostało wspomniane, cukrzyca typu 2 może się pojawić w każdym wieku. Kojarzona jest z osobami w wieku średnim i starszym, jednak biorąc pod uwagę konsumpcjonizm, dążenie do wygody i dostęp do żywności przetworzonej, dotyka także osoby dużo młodsze. Dlatego tak istotne jest, żeby od małego uczyć prawidłowych nawyków żywieniowych, zachęcać do sportu itp.
Podsumowanie
Cukrzyca typu 2 jest dość powszechna, ale nie oznacza to, że masz związane ręce. Masz naprawdę wiele możliwości. Niezależnie od tego, czy już chorujesz, czy jesteś w grupie ryzyka, zacznij już dziś od zmiany nawyków żywieniowych, regularnie ćwicz i dbaj o utrzymanie prawidłowej masy ciała.
