Kamica nerkowa jest rodzajem zaburzenia w odpływie moczu, polega na tworzeniu się złogów na każdym poziomie układu odprowadzającego mocz, choć najczęściej dotyczy nerek. Kamienie nerkowe są niezwykle bolesnym i częstym powodem zgłaszania się chorych do izby przyjęć. Czy powstawaniu złogów da się jakoś zapobiegać? Jakie napoje sprzyjają pojawieniu się kamieni nerkowych?
- Wzrost ilość przypadków pojawienia się kamieni nerkowych
- Napoje, a kamienie nerkowe
- Co sprzyja pojawieniu się kamieni?
- Czy fruktoza może sprzyjać pojawieniu się kamieni nerkowych?
- Czy kofeina chroni przed powstawaniem kamieni?
Wzrost ilość przypadków pojawienia się kamieni nerkowych
W Stanach Zjednoczonych ogólna zapadalność na kamicę wzrosła od 1971 r. do 1978 r. W 2000 r. zgłoszono zapadalność 1116 na 100 000 pracowników w wieku od 18 do 64 lat objętych ubezpieczeniem dużych korporacji ubezpieczeniowych. Badania przeprowadzone w Rochester, w stanie Minnesota wykazały stały wzrost zachorowalności od lat 50. do lat 90. XX wieku, z pewnym spadkiem w 2000 r.
W Japonii częstość występowania kamicy nerkowej podwoiła się w ciągu 40 lat, zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. Wzrost ten był najbardziej widoczny w ciągu ostatnich 20-30 latach, przy czym wskaźniki wśród mężczyzn rosły gwałtownie od lat 90. XX wieku, a wskaźniki wśród kobiet rosły stopniowo od lat 80. XX wieku.
Napoje, a kamienie nerkowe
Pacjentom z kamicą nerkową rutynowo zaleca się zwiększenie spożycia płynów, aby zmniejszyć ryzyko nawrotu kamieni nerkowych. Jednak nie przeprowadzono szczegółowego badania w celu ustalenia czy wpływ na nawroty różni się w zależności od rodzaju spożywanego napoju. Autorzy studium chcieli ustalić zależności między spożyciem 21 różnych rodzajów napojów a ryzykiem wystąpienia objawowej kamicy nerkowej w kohorcie 45 289 mężczyzn w wieku 40–75 lat, którzy nie chorowali wcześniej na kamicę nerkową.
W ciągu 6 lat obserwacji (242 100 osobolat) udokumentowano 753 przypadki wystąpienia kamieni nerkowych. Po jednoczesnym dostosowaniu do wieku, spożycia wapnia, białka zwierzęcego i potasu, stosowania tiazydów, regionu geograficznego, zawodu i całkowitego spożycia płynów, spożycie określonych napojów istotnie zwiększyło ryzyko wystąpienia kamieni nerkowych.
Wyniki
Ryzyko tworzenia się kamieni zmniejszało się względem każdej kolejnej porcji 240 ml napoju (8 uncji):
- Kawa z kofeiną 10%
- Kawa bezkofeinowa 10% (3–16%)
- Herbata 14%
- Piwo 21%
- Wino 39%
Ryzyko pojawienia się kamieni nerkowych nasilało spożywanie:
- Soku jabłkowego 35%,
- Soku grejpfrutowego 37%
Autorzy doszli do wniosku, że rodzaj napoju może mieć wpływ na powstawanie kamieni, czyli znaczenie ma coś więcej, niż samo tylko spożywanie różnego rodzaju płynów.
Co sprzyja pojawieniu się kamieni?
Niewłaściwa dieta i otyłość. Istnieją udokumentowane historycznie dowody dotyczące związku diety z powstawaniem kamieni. Pierwszy wzrost zachorowań na kamicę miał miejsce w XVI wieku, kiedy europejscy kamieniarze Stein-Schneiders stwierdzili, że ich usługi są bardziej poszukiwane. W tym okresie nastąpiła poprawa w produkcji żywności, a kukurydza stała się popularnym pożywieniem. Zwiększone spożycie skrobi z kukurydzy sprzyjało otyłości, obecnie znanemu czynnikowi ryzyka powstawania kamieni.
Wpływ modernizacji rolnictwa utrzymuje się do dziś i znajduje odzwierciedlenie w epidemii otyłości obserwowanej w wielu krajach, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych. Częstość występowania otyłości śledzono w Stanach Zjednoczonych od 1960 r. Otyłość u dorosłych wzrosła z 14,6% w latach 1971-1974 do 35,2% w latach 2005-2006.
Ponadto podobna tendencja występuje u dzieci, z 11% do 17,8% osób z nadwagą w latach 2005-2006. Uważa się, że spożywanie fast foodów i syropów kukurydzianych o wysokiej zawartości fruktozy (HFCS; syrop glukozowo-fruktozowy ang. high fructose corn syrup) sprzyja tej epidemii. W samych Stanach Zjednoczonych odsetek posiłków pochodzących z barów szybkiej obsługi lub restauracji wzrósł z 9,6% do 23,5% w okresie od 1977 do 1996. Te zmiany w sposobie żywienia odnotowano również w wielu innych krajach, w tym w Chinach, Indiach, Egipcie, Rosji i Filipinach.
Wykazano, że wysokie spożycie fruktozy jest czynnikiem ryzyka powstawania kamieni. Fruktoza niesie za sobą również inne zagrożenia, np. prowadzi do stłuszczenia wątroby, akumulacji tłuszczu trzewnego, nasilenia stanu zapalnego, zaburzeń glikemii, cukrzycy typu 2, pośrednio do otyłości i kancerogenezy itd.
Czy fruktoza może sprzyjać pojawieniu się kamieni nerkowych?
Może. Pochodząca z cukru (sacharozy) lub z owoców fruktoza ma wpływ na zwiększenie się ilości kwasu moczowego, co może mieć szczególnie przykre następstwa u ludzi (brak odpowiedniego szlaku enzymatycznego). Przyczyną 6-7% złogów jest kwas moczowy, a 1-2% cystyna. Jeśli chodzi o kamienie zbudowane z kwasu moczowego, zjawisko często towarzyszy dnie moczanowej i innym chorobom związanych z szybkim obrotem komórkowym (np. białaczka). W tych okolicznościach stężenie kwasu moczowego we krwi jest podwyższone. Nadmierna podaż cukru, syropu glukozowo-fruktozowego, czystej fruktozy lub obecnej w różnego rodzaju mieszankach może być potencjalnie źródłem pojawiających się kamieni nerkowych.
Czy kofeina chroni przed powstawaniem kamieni?
Mechanizm ochronnego działania kawy i herbaty może wynikać z zawartości kofeiny. Kofeina zakłóca działanie hormonów antydiuretycznych w nerkach, czyli sprzyja diurezie (produkcji moczu). Konsekwencją jest pojawienie się większej ilości bardziej rozcieńczonego moczu, co może sprzyjać obniżeniu się ryzyka tworzenia się kryształów i w konsekwencji złogów.
Ponadto naukowcy sugerują, że picie kawy i herbaty może wywoływać zwiększone wydalanie wapnia. Wg II wydania „Patologii Robbinsa” nie do końca wyjaśnione jest pojawianie się kamieni zawierających związki wapnia. Wśród mieszkańców krajów rozwiniętych ten rodzaj kamicy występuje u około 85% pacjentów. W około 80% przypadków ich głównym składnikiem jest szczawian wapnia (calcium oxalate − CaOx). W jednym z badań dotyczącym 6033 uczestników wzięto pod uwagę wydalanie moczu w ciągu 24 godzin.
Wyniki
Spożycie kofeiny wiązało się z większą objętością moczu oraz z większą zawartością w moczu wapnia i potasu (dlatego przy dużym spożyciu kawy zaleca się suplementację potasem, niedobór potasu może być groźny dla funkcjonowania serca, wywołuje zaburzenia rytmu),
Spożycie kofeiny wiązało się z niższym stężeniem szczawianów w moczu i przesyceniem szczawianem wapnia i kwasem moczowym.
Przesycenie kwasem moczowym i szczawianem wapnia sprzyja powstawaniu kamieni odpowiednio moczanowych i wapniowych lub szczawianowo-wapniowych. Dlatego kofeina chroni przed pojawieniem się kamicy. 80% złogów jest zbudowana ze szczawianów wapnia i/lub fosforanów wapnia (soli wapnia), kilka procent z kwasu moczowego. Potas reguluje ciśnienie krwi i funkcjonowanie mięśnia sercowego. Zbyt niskie stężenie potasu jest często odpowiedzialne za arytmie (zaburzenia pracy serca). Doustne podawanie cytrynianu potasu działa zapobiegawczo, chroniąc przed powstawaniem kamieni nerkowych.
Referencje
- Victoriano Romero i in. Kidney Stones: A Global Picture of Prevalence, Incidence, and Associated Risk Factors https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2931286/
- Gary C. Curhan i in. Prospective Study of Beverage Use and the Risk of Kidney Stones https://academic.oup.com/aje/article/143/3/240/77956?login=false
- Pietro Manuel Ferraro i in. Caffeine intake and the risk of kidney stones https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25411295/
- SC Noonan BSc, MSc and GP Savage BSc(Hons), PhD, NZ Reg Nutr Oxalate content of foods and its effect on humans https://apjcn.nhri.org.tw/server/APJCN/8/1/64.pdf
- M.ĄYMOND B i in. Metabolizm kwasu szczawiowego u przeżuwaczy przy przedłużonym podawaniu Oxalis cernua. http://www.medycynawet.edu.pl/images/stories/pdf/digital/1963/196307376379.pdf
- http://www.bc.wydawnictwo-tygiel.pl/public/assets/31/Rosliny.pdf
- Magdalena Wegiera, Danuta H. Smolarz Właściwości lecznicze szczawi (Rumex. sp. L.) http://www.czytelniamedyczna.pl/2582,waciwoci-lecznicze-szczawi-rumex-sp-l.html
- M Lagemann Effect of cocoa on excretion of oxalate, citrate, magnesium and calcium in the urine of children https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/4069117/
- Oliver A. Leach, Gijs I. van Boxel Choroby wewnętrzne wydanie 4
- Kumar, Abbas, Aster ; Robbins. PATOLOGIA II wydanie
- Michał Peller U kogo powstają kamienie i dlaczego? http://www.przeglad-urologiczny.pl/artykul.php?2342
- prof. dr hab. n. med. Michał Myśliwiec, dr hab. n. med. Szymon Brzósko Pierwsze kroki diagnostyczne i terapeutyczne w kolce nerkowej https://podyplomie.pl/medycyna/29145,pierwsze-kroki-diagnostyczne-i-terapeutyczne-w-kolce-nerkowej
Picie dużych ilości wysokozmineralizowanej wody też sprzyja kamieniom - przynajmniej słyszałam, że jest to choroba zawodowa hutników, którzy dostawali wodę mineralną za darmo ze względu na temperatury w miejscu pracy. Niestety nie znam składu tej wody.
A swoją drogą szokujące i ciekawe, że właśnie fruktoza. Zawsze podejrzewałam, że nie tylko duża ilość soli, ale i cukru może szkodzić nerkom, tylko nie rozumiałam związku.
Teraz kojarzę, że w okresie kiedy lata temu jadłam sporo owoców (też słodzone jogurty owocowe) - nieraz pobolewały mnie nerki. Była to "zdrowa" dieta wegetariańska, więc mięso i kwas moczowy z mięsa nie mogły być przyczyną.
Potem zaczęłam pić kawę, więcej zwykłej wody, jeść mniej owoców i cukru i od lat nic się nie dzieje.
Jak ktoś od tego dostanie, to bym zaczął na loterii grać. Nie dotyczy wód w miejscowościach uzdrowiskowych o kosmicznych stężeniach różnorakich związków, ale tam jest napisane, ile można jej wypić (przeważnie niewiele). Zwykła woda mineralna IMO ma znikome znaczenie, przynajmniej nigdzie wzmianki nie było.
Na pewno racja. Sytuacja, która mi się kojarzy była bardzo szczególna i dawno temu. W miejscu, gdzie nawet kranówka jest zawsze twarda i wtedy nie było filtrów.
I do końca nie wiadomo, co tam było w tych butelkach i czy spełniało jakiekolwiek kryteria, ponieważ pod nazwą kurortowej wody mineralnej mogła się kryć każda byle jaka woda, jaką produkowali jak najtańszym kosztem dla przemysłu, tzw.przemysławka :] .
Słaba woda w domu i kiepska w dużych ilościach w pracy plus pewnie inne okoliczności związane z dietą (np. zamiłowanie do mięsa i pomijanie warzyw) i po kilkunastu latach był tego efekt.
Nie sądzę, żeby to było możliwe w dzisiejszych okolicznościach, kiedy ktoś pije zalecane ilości wody i ma dobrą dietę.
Tak samo nie uważam, żeby ktoś musiał się obawiać sensownych ilości owoców, o ile nie popełnia innych błędów.
Dobry z przydatną wiedzą art:-)